موارد مصرف قرص آمفتامین آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر قرص آمفتامین
قرص آمفتامین با تنظیم فعالیت سیستم عصبی مرکزی، به افزایش تمرکز و اختلال نقض توجه کمک می‌کند. این دارو یکی از داروهای مهم در این زمینه است که سال‌ها به عنوان گزینه اصلی درمان اختلال نقض توجه و بیش فعالی تجویز می‌شود.
اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) یکی از رایج‌ترین اختلالات روان‌پزشکی در بزرگسالان، کودکان و نوجوانان است که می‌تواند بر تمرکز، رفتار و توانایی‌های اجتماعی فرد تاثیر منفی بگذارد. این اختلال، که گاهی تا بزرگسالی ادامه می‌یابد، به طور عمده با علائمی مانند بی‌توجهی مفرط، رفتارهای تکانشی و بیش فعالی شناخته می‌شود. یکی از درمان‌های موثر برای مدیریت علائم بیش فعالی، استفاده از داروهای محرک مانند قرص آمفتامین است.
اشکال دارویی آمفتامین
قرص: 5 میلی گرم، 10 میلی گرم
قرص طولانی رهش: 5 میلی گرم، 10 میلی گرم، 15 میلی گرم، 20 میلی گرم
سوسپانسیون خوراکی طولانی رهش (Dyanavel XR): 2.5 میلی گرم در میلی لیتر
موارد مصرف قرص آمفتامین
قرص آمفتامین (Amphetamine) یک داروی محرک سیستم عصبی مرکزی است که برای درمان برخی شرایط پزشکی از جمله اختلال نقص توجه و بیش فعالی تجویز می‌شود. برخی از موارد مصرف قرص آمفتامین شامل موارد زیر است؛
اختلال کم توجهی و بیش فعالی (ADHD)
اختلال خواب (نارکولپسی)
کنترل وزن (در موارد خاص)
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر قرص آمفتامین
مکانیسم اثر آمفتامین بر پایه تحریک سیستم عصبی مرکزی (CNS) است و این دارو با اثرگذاری بر انتقال‌دهنده‌های عصبی مختلف در مغز، عملکرد خود را نشان می‌دهد. آمفتامین باعث افزایش آزادسازی دوپامین (Dopamine) و نوراپی‌نفرین (Norepinephrine) از انتهای پیش‌سیناپسی نورون‌ها می‌شود. این دارو بازجذب دوپامین و نوراپی‌نفرین را در سیناپس مهار می‌کند که موجب افزایش غلظت این مواد در فضای سیناپسی و تداوم اثر آنها می‌شود.
مقدار مصرف قرص آمفتامین
قبل از مصرف قرص آمفتامین، اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی یا نسخه پزشک، شامل مقدار و زمان مصرف را با دقت بررسی کنید. قرص را به صورت کامل همراه با یک لیوان آب یا با غذا مصرف کرده و از جویدن یا خرد کردن قرص خودداری کنید. خرد کردن و جویدن قرص منجر به آزادسازی فوری و در نتیجه افزایش خطر عوارض جانبی خواهد شد. توجه داشته باشید که بدون هماهنگی با پزشک، دوز مصرفی خود را افزایش یا کاهش ندهید. افزایش دوز مصرفی بدون هماهنگی با پزشک، تاثیری بر روی سلامتی شما نخواهد داشت.
نحوه مصرف قرص آمفتامین
این دارو برای نارکولپسی 60-5 میلی گرم در روز به صورت خوراکی در دوزهای منقسم بسته به پاسخ بیمار تجویز می‌شود. با کمترین دوز موثر تجویز شود و به صورت جداگانه دوز را تنظیم کنید.
آمفتامین به عنوان یک مکمل کوتاه مدت (چند هفته) در یک رژیم کاهش وزن بر اساس محدودیت کالری برای بیماران مقاوم به درمان جایگزین (مانند رژیم های مکرر، برنامه‌های گروهی و سایر داروها) استفاده می‌شود. دوز معمول تا 30 میلی گرم در روز است که در دوزهای منقسم 5-10 میلی گرم، 30-60 دقیقه قبل از غذا مصرف می‌شود. با کمترین دوز موثر تجویز شود و به صورت جداگانه دوز را تنظیم کنید.
از مصرف همزمان یا ظرف 14 روز پس از قطع مهارکننده‌های MAO خودداری کنید. از مصرف همزمان و مواد قلیایی کننده دستگاه گوارش باید اجتناب شود.
موارد احتیاط
قبل از مصرف قرص آمفتامین، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله سابقه شخصی یا خانوادگی فشار خون بالا، سابقه سردردهای شدید و مکرر، سابقه شخصی و خانوادگی اختلالات روانی (مانند اختلال دوقطبی، افسردگی، اسکیزوفرنی)، مشکلات کبدی، برخی بیماری‌های سیستم عصبی (سندرم پارکینسون)، تشنج، تیروئید پرکار، سابقه شخصی یا خانوادگی گلوکوم (نوع بسته زاویه) و… با پزشک مشورت کنید. در ادامه به موارد احتیاط قرص آمفتامین خواهیم پرداخت؛
این دارو ممکن است علائم اختلال رفتاری و اختلال فکری را در بیماران مبتلا به اختلال روانپریشی از قبل موجود تشدید کند. قبل از شروع درمان، عوامل خطر ابتلا به دوره شیدایی را غربال کنید (به عنوان مثال، همبودی یا سابقه علائم افسردگی یا سابقه خانوادگی خودکشی، اختلال دوقطبی و افسردگی).
درمان علائم روان پریشی یا شیدایی اضطراری (مانند توهم، تفکر هذیانی) در کودکان و نوجوانان بدون سابقه قبلی بیماری روان پریشی یا شیدایی می‌تواند توسط محرک‌ها در دوزهای معمول ایجاد شود.
رفتار پرخاشگرانه یا خصومت اغلب در کودکان و نوجوانان مبتلا به ADHD (بیش فعالی) مشاهده می‌شود و در کارآزمایی‌های بالینی و تجربه پس از فروش برخی از داروهایی که برای درمان بیش فعالی تجویز شده‌اند، گزارش شده است. بدتر شدن رفتار پرخاشگرانه یا خصومت را کنترل کنید.
نظارت بر رشد دوران کودکی در طول درمان؛ بیمارانی که طبق انتظار رشد نمی‌کنند یا قد یا وزن اضافه نمی‌کنند ممکن است نیاز به قطع درمان داشته باشند.
خطاهای دارویی، از جمله خطاهای جایگزینی و توزیع، بین داروهای آمفتامین ممکن است رخ دهد که منجر به مصرف بیش از حد احتمالی شود. از اشتباهات جایگزینی و مصرف بیش از حد اجتناب کنید.
خطر اعتیاد در قرص آمفتامین
این دارو پتانسیل بالایی برای سوء استفاده و اعتیاد دارد. مصرف این دارو برخی از افراد را در معرض خطرات سوء استفاده و اعتیاد قرار می‌دهد، که می‌تواند منجر به ایجاد یک اختلال مصرف مواد، از جمله اعتیاد شود. این دارو را می‌توان برای استفاده غیرپزشکی به کانال‌ها یا توزیع غیرقانونی هدایت کرد.
خطر مصرف بیش از حد و مرگ با دوزهای بالاتر یا روش‌های تجویز تایید نشده از جمله تزریق افزایش می‌یابد.
آموزش بیماران و خانواده‌‍های آنها در مورد سوء استفاده و اعتیاد و دفع صحیح هر گونه مواد مخدر استفاده نشده ضروری است. به بیماران توصیه کنید که سولفات آمفتامین را در مکانی امن و ترجیحاً در بسته نگهداری کنند و به بیماران دستور دهید که دارو را به دیگران ندهید. در طول درمان، خطر سوء استفاده و اعتیاد هر بیمار را مجدداً ارزیابی کنید و علائم و نشانه های اعتیاد را بررسی کنید.
موارد منع مصرف قرص آمفتامین
تصلب شرایین پیشرفته، بیماری قلبی عروقی علامت دار یا فشار خون متوسط تا شدید
در بیمارانی که به آمفتامین یا سایر اجزا حساس هستند.
بیمارانی که سابقه مصرف مواد مخدر دارند.
در طول یا در عرض 14 روز پس از تجویز MAOIs (بحران فشار خون ممکن است منجر شود)
عوارض قرص آمفتامین
سردرد، حالت تهوع و استفراغ، کاهش اشتها، درد شکم، تحریک پذیری، خشکی دهان، نوسانات خلقی، تاکی کاردی، خستگی، بی‌خوابی و… برخی از عوارض قرص آمفتامین میباشد. به یاد داشته باشید که پزشک شما تشخیص داده که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی، از جمله بثورات پوستی، خارش و تورم (به ویژه در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی، فورا به پزشک مراجعه کنید. در ادامه به برخی عوارض قرص آمفتامین خواهیم پرداخت؛
کاهش اشتها (28%)
عفونت (22%)
درد شکم (15%)
تحریک پذیری (14%)
کاهش اشتها (22-36%)
خشکی دهان (1.6-35%)
سردرد (1.6-26%)
بی خوابی (5.2-17%)
خستگی (10%)
بی‌ثباتی یا نوسانات خلقی (9%)
تاکی کاردی (9%)
حالت تهوع (6%)
استفراغ (6%)
ناپایداری اثر (3%)
تداخل دارویی آمفتامین
آمفتامین‌ها می‌توانند باعث افزایش قابل توجه سطح کورتیکواستروئیدهای پلاسما شوند (بیشترین افزایش در عصر). همچنین، ممکن است با تعیین استروئیدهای ادراری تداخل داشته باشد.
مصرف همزمان آمفتامین‌ها با عوامل قلیایی کننده (مانند مهارکننده‌های پمپ پروتون) ممکن است قرار گرفتن در معرض آمفتامین را افزایش داده و اثر آمفتامین را تشدید کند.
مصرف همزمان با عوامل اسیدی کننده (مانند اسید اسکوربیک)، شاید سطح خون و اثر آمفتامین‌ها را کاهش دهد.
سندرم سروتونین، یک واکنش بالقوه تهدید کننده زندگی، ممکن است زمانی رخ دهد که آمفتامین همراه با سایر داروهایی که بر سیستم‌های انتقال دهنده عصبی سروتونرژیک اثر می‌گذارند مانند مهارکننده های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)، مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)، سروتونین نوراپی نفرین (SNRIshihi) ایجاد شود.
آمفتامین توسط CYP2D6 و مهارکننده‌های جزئی iCYP2D6 متابولیزه می‌شوند. مصرف همزمان با مهارکننده‌های CYP2D6 ممکن است تداخل دارویی را افزایش دهد. داروی جایگزین غیر سروتونرژیک یا داروی جایگزینی که CYP2D6 را مهار نمی‌کند را در نظر بگیرید.
اگر مصرف همزمان با سایر داروهای سروتونرژیک یا مهارکننده‌های CYP2D6 از نظر بالینی ضروری است، درمان را با دوزهای پایین‌تر شروع کنید، از نظر بروز سندرم سروتونین در طول شروع یا تیتراسیون دارو نظارت کنید و بیماران را از افزایش خطر ابتلا به سندرم سروتونین آگاه کنید.
مصرف قرص آمفتامین در دوران بارداری و شیردهی
داده‌های موجود از مطالعات اپیدمیولوژیک منتشر شده و گزارش‌های پس از بازاریابی در مورد استفاده از آمفتامین نسخه‌ای در زنان باردار، خطر مرتبط با دارو برای نقایص مادرزادی و سقط جنین را شناسایی نکرده است. پیامدهای نامطلوب بارداری، از جمله زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد، در نوزادان متولد شده از مادرانی که در دوران بارداری آمفتامین مصرف کرده بودند، مشاهده شد.
مطالعات حیوانی قرص آمفتامین
هیچ اثری بر رشد مورفولوژیکی در مطالعات رشد جنین با تجویز خوراکی آمفتامین به موش‌ها و خرگوش‌ها در طول اندام‌زایی در دوزهای تقریباً 3 و 16 برابری به ترتیب مشاهده نشد، حداکثر دوز توصیه شده برای انسان 20 میلی گرم در روز (به عنوان معادل پایه) بر اساس mg/m2، به بزرگسالان داده می‌شود.
با این حال، اثرات عصبی شیمیایی و رفتاری طولانی مدت در مطالعات رشد حیوانی منتشر شده با استفاده از دوزهای مرتبط بالینی آمفتامین گزارش شده است.
شرایط نگهداری قرص آمفتامین
قرص آمفتامین باید در دمای اتاق و دور از نور نگهداری شود. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آنها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آنها را مصرف کنند.
کلام آخر قرص آمفتامین
آمفتامین به عنوان یکی از داروهای اصلی در درمان اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)، نقش مهمی در مدیریت علائم این اختلال ایفا می‌کند. این دارو با تاثیر بر سیستم عصبی مرکزی، به بهبود تمرکز، کاهش رفتارهای تکانشی و کنترل بیش‌فعالی در افراد مبتلا کمک می‌کند. مطالعات نشان داده است که مصرف صحیح و تحت نظارت پزشک، می‌تواند تاثیرات مثبت قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی کودکان و بزرگسالان مبتلا به بیش فعالی داشته باشد.
