آیا تا به حال کلمه تروما را در شبکه‌های اجتماعی و بین دوستان خود شنیده‌اید؟ اما منظور از تروما چیست؟ تروما نتیجه رویدادهای ناراحت کننده و استرس‌زایی است که احساس امنیت فرد را از بین می‌برد و باعث می‌شود فرد احساس خطر و درماندگی کند. در ادامه به توضیحات تکمیلی در مورد تروما می‌پردازیم.

تروما چیست؟

تروما یک اصطلاح روانشناسی است که از واژه یونانی به نام زخم می‌آید و آن را به عنوان آسیب روانی می‌شناسند. این آسیب زمانی رخ می‌دهد که فرد در گذشته در موقعیت بسیار استرس‌زا یا ناراحت کننده قرار گرفته باشد. با قرار گرفتن در این موقعیت فرد دائما احساس ناامنی و خطر می‌کند. تروما‌های روانی می‌تواند فرد را درگیر احساسات ناراحت کننده، خاطرات و اضطرابی کند که از بین نمی‌رود. همچنین می‌تواند باعث بی‌حسی، قطع ارتباط و عدم اعتماد به دیگران شود. در برخی مواقع این نوع آسیب به دلیل شوک روانی ایجاد می‌شود.

معنی کلمه تروما از نظر پزشکی

در تعریف‌های پزشکی، تروما بسیار دقیق‌تر تعریف شده است و فقط شامل رویدادهایی مانند طوفان فکری که به‌ عنوان بخشی از واکنش شدید استرس، از پردازش مناسب آنچه فرد تجربه کرده است می‌شود در نتیجه فرد نمی‌تواند طبق معمول تجربیاتش را در ذهن خود هضم و از آن فاصله بگیرد. از جمله:

• یک تهدید واضح، استثنایی یا بزرگ

• یک فاجعه شامل مرگ واقعی

• صدمات جسمی

• اتفاق ذهنی نا‌امید کننده

• ترس شدید، درماندگی یا وحشت

• عوامل آسیب‌زا

• ایجاد یک شوک عاطفی عمیق

• واکنش بیش‌ از‌ حد سیستم استرس بیولوژیکی

• فروپاشی ذهنی

انواع تروما

تروما را می‌توان بر اساس آسیب دیدگی به چند دسته تقسیم کرد:

1. تروما فیزیکی: این نوع تروما مربوط به آسیب‌های جسمی است که از حوادثی ماند تصادفات، سقوط‌ها و حملات عصبی شدید ناشی می‌شود. این نوع تروما ممکن است باعث جراحت، شکستگی یا آسیب به اعضای بدن شود.

2. تروما روانی: تروما روانی زمانی اتفاق می‌افتد که فرد تجربه‌های منفی و شوک‌آور مانند تجاوز جنسی، خشونت خانگی، تصادفات شدید، یا مرگ عزیزان را تجربه می‌کند. این نوع تروما ممکن است باعث بروز اختلالات روانی نظیر اضطراب، افسردگی و دیگر اختلالات روانی شود.

3. تروما عاطفی: تروما عاطفی معمولا ناشی از روابط آسیب‌زا و نادرست است که می‌تواند در دوران کودکی یا بزرگسالی ایجاد شود. این نوع تروما ممکن است شامل سوءاستفاده‌های عاطفی، بی‌توجهی و یا طرد از سوی اطرافیان باشد.

4. تروما جمعی: این نوع تروما شامل آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی می‌شود که گروهی از افراد یا جامعه‌ای را تحت تأثیر قرار می‌دهد. جنگ‌ها، بلا‌های طبیعی، نسل‌کشی‌ها و بحران‌های انسانی نمونه‌هایی از تروما جمعی هستند.

شدت تروما

واکنش‌ها و احساسات بیمار، تروما را به سه دسته تقسیم می‌کند:

1. ترومای حاد: این آسیب با وجود شدت زیاد، گذرا است. آن را باید نتیجه تجربه سطح استرس بسیار بالا و اتفاقی که باعث به خطر افتادن امنیت فرد شده، دانست.

2. ترومای مزمن: اگر موقعیت ناراحت‌کننده و آزاردهنده برای مدت طولانی ادامه داشته باشد، به ترومای مزمن تبدیل خواهد شد. خشونت خانگی یا کودک آزاری را می‌توان نمونه‌هایی از این تروما معرفی کرد.

3. ترومای ثانویه: هنگامی که فردی در اثر مراقبت از یک فرد مبتلا به تروما یا پس از شنیدن داستان ناراحت‌کننده او، دچار علائم جانبی این آسیب ‌شود که شباهت زیادی به اختلال استرس پس از سانحه دارد باید گفت درگیر روان زخم ثانویه شده‌ است.

تروما کودکان و نوجوانان

تروما در کودکان و نوجوانان یکی از رایج‌ترین انواع تروما است. کودکانی که از استرس تروماتیک رنج می‌برند، بچه‌هایی هستند که در طول زندگی خود در معرض یک یا چند ضربه آسیب‌زا یا تروما قرار گرفته‌اند و واکنش‌هایی از خود نشان می‌دهند که پس از پایان رویداد ادامه یافته و روی زندگی آن‌ها تاثیر می‌گذارد. واکنش‌های تروماتیک می‌تواند شامل پاسخ‌های مختلفی از جمله:

• ناراحتی عاطفی شدید و مداوم

• علائم افسردگی یا اضطراب

• تغییرات رفتاری

همچنین کودکان در مقابل تروما حساس‌تر هستند و ممکن است علائم مختلفی از خود نشان دهند بنابراین حمایت خانواده و مراجعه به روانشناس حرفه‌ای می‌تواند در درمان این کودکان موثر باشد. از علائم تروما در کودکان می‌‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ترس

• شب ادراری

• پرخاشگری

• گوشه‌گیری

علت تروما

از علت‌های موثر بر تروما می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1.زندگی سخت:

زندگی در محله خطرناک و تجربه مکرر حوادث هولناک باعث استرس مداوم و بی‌رحمانه می‌شود.

2. حملات شدید:

جراحت یا حملات شدید که ممکن است تنها یک‌بار رخ دهند اما اگر ناگهانی باشند و در دوران کودکی اتفاق بیفتند بسیار جدی خواهند بود.

3. جراحی:

جراحی، خصوصا در سه سال اول زندگی، فوت ناگهانی یکی از اعضای خانواده، پایان دادن به رابطه عاطفی، تجربه تحقیر و بی‌احترامی که اغلب این موارد نادیده گرفته می‌شوند.

4. استرس مزمن:

قرار گرفتن مداوم در معرض اخبار بد و مشاهده تصاویر هولناک از فجایع انسانی یا طبیعی

تشخیص تروما

برای تشخیص تروما پزشک موارد زیر را برسی می‌کند:

• برای بررسی مشکلات پزشکی که ممکن است باعث ایجاد علائم شوند، یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد.

• پزشک متخصص ارزیابی روانشناختی انجام می‌دهد که شامل بحث در مورد علائم، نشانه‌ها و رویدادهایی است که منجر به آن‌ها شده است.

• پزشک از معیارهای راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی استفاده می‌کند.

درمان تروما

بهترین روش درمان تروما مواجه شدن با آسیب‌های روانی، احساسات و خاطرات ناخوشایند است. دکتر و روانشناس با روش‌های درمانی زیر کمک می‌کنند تا بی‌اعتمادی خود را نسبت به دیگران برطرف کنید.

1. سوماتیک تراپی: سوماتیک تراپی درمانی به عنوان تجربه جسمانی شناخته می‌شود، که به درمان استرس پس از سانحه و اثرات سایر شرایط سلامت روان کمک می کند. این نوع درمان ذهن و بدن فرد را برای اعمال روان درمانی و فیزیوتراپی در طول درمان به هم متصل می کند.

2. درمان شناختی-رفتاری: این نوع درمان به افراد کمک می‌کند تا الگو‌های فکری منفی خود را شناسایی کرده و آن‌ها را تغییر دهند.

3. روش حساسیت زدایی و پردازش دوباره حرکات چشم: این درمان به افراد کمک می‌کند تا خاطرات آسیب‌زا را پردازش کنند و اثرات منفی آن‌ها را کاهش دهند.

4. دارو درمانی: داروهایی مانند قرص های ضدافسردگی‌، داروهای ضد اضطراب یا داروهای آنتی‌ سایکوتیک ممکن است به کاهش علائم کمک کنند.

چه مواردی به درمان تروما کمک می‌کند؟

علائم تروما معمولا از چند روز تا چند ماه طول می‌کشد و با درمان به تدریج اثرات تروما از بین می‌رود. اگر علائم ضربه روحی و روانی تسکین پیدا نکرد و فرد نتوانست پس از مدت طولانی از آن خارج شود ممکن است دچار اختلال پس از سانحه شده باشد. نکات زیر می‌تواند به فرد در کنار آمدن با احساس غم، بهبودی از آسیب و ادامه زندگی کمک کند:

• ورزش منظم

• مراجعه به مشاور

• شرکت در فعالیت‌های اجتماعی

• ارتباط با افراد دارای سابقه تروما

• پیدا کردن دوستان جدید

• تنظیم سیستم عصبی

• تمرین تنفس آگاهانه

• انجام کارهای مورد علاقه

• مراقبت از سلامتی خود

• خواب کافی

• استفاده از رژیم غذایی متعادل

• کاهش استرس

چگونه به افردی که دچار تروما شده، کمک کنیم؟

هنگامی که یکی از عزیزان دچار آسیب روحی شده است، حمایت شما می‌تواند نقش مهمی در بهبود او ایفا کند. برای حمایت از عزیزانتان و کمک به بهبود شرایط آن‌ها کارهای زیر را انجام دهید:

• فرد را درک کنید.

• صبورانه برخورد کنید.

• از او مراقبت کنید.

• به شخصیت اجتماعی او کمک کنید.

• با کودک دچار تروما ارتباط برقرار کنید.

پیشگیری از تروما

برای پیشگیری از تروما و دوری از اثرات آن به موارد زیر توجه کنید:

• تمرکز بر روی افکار و احساسات مثبت با تمرین ذهن آگاهی

• انجام فعالیت‌های بدنی منظم مانند شنا، دویدن، پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری

• دوری از انزوای اجتماعی و در ارتباط ماندن با خانواده، دوستان نزدیک یا عزیزانتان

• رعایت رژیم غذایی سالم، عدم مصرف الکل، مواد مخدر و حذف عادات غلط برای مراقبت از خود

• انجام تکنیک‌های آرامش ذهن مانند تنفس عمیق، یوگا، مدیتیشن و بروز احساساتی مثل غم، خشم یا ناراحتی

نتیجه‌گیری

تروما یک تجربه عمیق و گاهی غیرقابل برگشت است که می‌تواند بر زندگی فرد تاثیر بگذارد. با این حال شناخت انواع تروما، علائم و علل می‌تواند به فرد کمک کند تا از آسیب‌های بیشتر جلوگیری کرده و به سمت درمان پیش رود.