گلوکوم، علت اصلی نابینایی

گلوکوم چیست؟

پیش از هر چیز بهتر است ببینیم اصلاً گلوکوم چیست. گلوکوم گروهی از بیماری‌های چشمی است که به عصب بینایی آسیب می‌رسانند. عصب بینایی اطلاعات بصری را از چشم شما به مغز می‌فرستد و عمل آن برای بینایی سالم حیاتی است. آسیب به عصب بینایی اغلب ناشی از فشار بالای چشم است؛ بااین‌حال، گلوکوم حتی در فشار طبیعی چشم نیز ممکن است رخ دهد.

گلوکوم در هر سنی ممکن است رخ دهد؛ اما، در افراد مسن شایع‌تر است. این بیماری یکی از علل اصلی نابینایی در افراد بالای 60 سال است.

بسیاری از اشکال گلوکوم هیچ علامت هشداردهنده‌ای ندارند. این بیماری به قدری تدریجی است که ممکن است تا زمانی که شرایط در مراحل پیشرفته قرار نگیرد، تغییری در بینایی مشاهده نکنید.

بسیار مهم است که معاینات چشمی منظمی داشته باشید که شامل اندازه‌گیری فشار چشم شما باشد. اگر گلوکوم زود تشخیص داده شود، کاهش بینایی کم‌تری رخ می‌دهد یا از آن جلوگیری می‌شود. اگر گلوکوم دارید، تا آخر عمر به درمان یا نظارت نیاز دارید.

گلوکوم چیست؟

همان طور که گفتیم گلوکوم زمانی ایجاد می‌شود که عصب بینایی آسیب ببیند. با زوال تدریجی این عصب نقاط کور در بینایی شما ایجاد می‌شود. به دلایلی که پزشکان کاملاً نمی‌دانند، این آسیب عصبی معمولاً به افزایش فشار در چشم مربوط می‌شود.

افزایش فشار چشم درنتیجۀ تجمع مایعی است که در داخل چشم جریان دارد. این مایع به زلالیه نیز معروف است و معمولاً از طریق بافتی در زاویه‌ای که عنبیه و قرنیه به هم می‌رسند تخلیه می‌شود. به این بافت شبکه ترابکولار نیز می‌گویند. قرنیه برای بینایی مهم است؛ زیرا، نور را وارد چشم می‌کند. هنگامی که چشم مایعات زیادی تولید می‌کند یا سیستم زهکشی به‌درستی کار نمی‌کند، فشار چشم ممکن است افزایش یابد.

گلوکوم با زاویه باز

گلوکوم زاویه باز شایع‌ترین شکل گلوکوم است. در این حالت علت گلوکوم این است که زاویه زهکشی تشکیل‌شده توسط عنبیه و قرنیه باز می‌ماند؛ اما، سایر قسمت‌های سیستم زهکشی به‌درستی کار نمی‌کند. این امر ممکن است منجربه افزایش آهسته و تدریجی فشار چشم شود.

گلوکوم زاویه بسته

این شکل از گلوکوم زمانی رخ می‌دهد که عنبیه برآمده شود. عنبیه برآمده تا حدی یا کاملاً زاویه زهکشی را مسدود می‌کند. درنتیجه مایع نمی‌تواند از طریق چشم گردش کند و فشار چشم افزایش می‌یابد. گلوکوم زاویه بسته ممکن است ناگهانی یا تدریجی رخ دهد.

گلوکوم با فشار طبیعی

هیچ‌کس علت گلوکوم و آسیب‌دیدگی عصب بینایی را در صورت طبیعی‌بودن فشار چشم نمی‌داند. گمان زده می‌شود به علت جریان خون محدودشده عصب این نوع از گلوکوم رخ دهد. این جریان محدود خون ممکن است ناشی از تجمع رسوبات چربی در شریان‌ها یا سایر شرایطی باشد که به گردش خون آسیب می‌رساند. تجمع رسوبات چربی در شریان‌ها به‌عنوان آترواسکلروز شناخته می‌شود.

گلوکوم در جوانی و کودکی

ممکن است کودکی با گلوکوم متولد شود یا در چند سال اول زندگی به آن مبتلا شود. مسدودشدن زهکشی، آسیب یا یک بیماری زمینه‌ای ممکن است باعث آسیب عصب بینایی شود. گفتیم که گلوکوم اغلب در سنین بالا رخ می‌دهد؛ اما، گلوکوم در جوانی نیز شایع است و علل مختلفی که ذکر شد نیز می‌توانند منجربه بروز گلوکوم در جوانی و کودکی نیز شوند.

گلوکوم رنگ‌دانه‌ای

در گلوکوم رنگ‌دانه‌ای دانه‌های رنگ‌دانه کوچک عنبیه پوسته‌پوسته می‌شوند و خروج مایع از چشم را مسدود یا کند می‌کنند. فعالیت‌هایی مانند دویدن گاهی اوقات دانه‌های رنگ‌دانه عنبیه را تحریک می‌کند و منجربه رسوب گرانول‌های رنگ‌دانه روی بافتی می‌شود که در زاویه‌ای که عنبیه و قرنیه به هم می‌رسند قرار دارد. رسوبات این گرانول‌ها باعث افزایش فشار چشم می‌شود.

علائم گلوکوم چیست؟

علائم گلوکوم به نوع و مرحلۀ بیماری شما بستگی دارد.

• گلوکوم با زاویه باز

  • بدون علامت در مراحل اولیه؛

  • به‌تدریج لکه‌های کور تکه‌تکه‌ای در دید جانبی شما ایجاد می‌شود. دید جانبی به‌عنوان دید محیطی هم شناخته می‌شود؛

  • در مراحل بعدی، مشکل در دیدن چیزها در دید مرکزی آغاز می‌شود؛

• گلوکوم حاد زاویه بسته

  • سردرد شدید؛

  • چشم درد شدید؛

  • حالت تهوع یا استفراغ؛

  • تاری‌دید؛

  • دیدن هاله یا حلقه‌های رنگی اطراف چراغ‌ها؛

  • قرمزی چشم؛

• گلوکوم با فشار طبیعی

  • بدون علامت در مراحل اولیه؛

  • به‌تدریج تاری‌دید ایجاد می‌شود؛

  • در مراحل بعدی، از دست دادن دید جانبی رخ می‌دهد؛

• گلوکوم در کودکان

  • چشم کدر؛

  • افزایش پلک‌زدن (نوزادان)؛

  • ریزش اشک بدون گریه (نوزادان)؛

  • تاری‌دید؛

  • تشدید نزدیک‌بینی؛

  • سردرد؛

• گلوکوم رنگدانه‌ای

  • دیدن هاله‌های اطراف چراغ‌ها؛

  • تاری‌دید پس از ورزش؛

  • از دست دادن تدریجی دید جانبی.

درمان گلوکوم

آسیب ناشی از گلوکوم برگشت‌پذیر نیست؛ اما، درمان و معاینات منظم می‌تواند به جلوگیری از کاهش بینایی کمک کند، به‌خصوص اگر بیماری در مراحل اولیه آن تشخیص داده شود.

گلوکوم با کاهش فشار داخل چشم درمان می‌شود. گزینه‌های درمانی شامل قطره‌های چشمی، داروهای خوراکی، لیزردرمانی، جراحی یا ترکیبی از این روش‌ها است.

قطره چشم

درمان گلوکوم اغلب با قطره‌های چشمی تجویزی شروع می‌شود. برخی از این قطره‌ها ممکن است با بهبود نحوۀ تخلیه مایع از چشم فشار چشم را کاهش دهند. برخی دیگر میزان مایع تولیدشده توسط چشم را کاهش می‌دهند. بسته به اینکه فشار چشم شما چقدر باید پایین باشد، ممکن است بیش از یک قطره چشم برای شما تجویز شود. داروهای تجویزی قطره چشم عبارت‌اند از:

• پروستاگلاندین‌ها مانند لاتونوپروست (زالاتان)؛

• مسدودکننده‌های بتا؛

• آگونیست‌های آلفا آدرنرژیک؛

• مهارکننده‌های کربنیک انیدراز؛

• مهارکننده رو کیناز؛

• عوامل میوتیک یا کولینرژیک.

ازآنجایی‌که مقداری از قطره چشم در جریان خون شما جذب می‌شود، ممکن است عوارض جانبی غیرمرتبط با چشمان خود را تجربه کنید. برای به حداقل رساندن این جذب، پس از ریختن قطره، چشمان خود را به مدت 1 تا 2 دقیقه ببندید. همچنین می‌توانید به‌آرامی گوشه چشمان خود را نزدیکِ بینی فشار دهید تا مجرای اشک را به‌مدت 1 یا 2 دقیقه ببندید.

ممکن است برای شما قطره‌های متعدد چشمی تجویز شده باشد یا نیاز به استفاده از اشک مصنوعی داشته باشید. اطمینان حاصل کنید که حداقل پنج دقیقه بین استفاده از قطره‌های مختلف صبر می‌کنید.

داروهای خوراکی گلوکوم

قطره‌های چشمی به تنهایی نمی‌توانند فشار چشم شما را به حد مطلوب کاهش دهند. بنابراین چشم‌پزشک شما ممکن است داروهای خوراکی نیز تجویز کند. این دارو معمولاً یک مهارکنندۀ کربنیک انیدراز است. عوارض جانبی احتمالی شامل تکرر ادرار، سوزن‌سوزن‌شدن انگشتان دست و پا، افسردگی، ناراحتی معده و سنگ کلیه است.

آیا عمل آب سیاه چشم خطرناک است؟

باتوجه‌به اینکه روش‌های جراحی در درمان گلوکوم بسیار استفاده می‌شوند، ممکن است این سؤال برایتان پیش بیاید که آیا عمل آب سیاه چشم خطرناک است یا خیر. در ادامه به این سؤال که آیا عمل آب سیاه چشم خطرناک است پاسخ خواهیم داد. تکنیک‌های جراحی زیر ممکن است به تخلیه مایع داخل چشم و کاهش فشار چشم کمک کند:

• لیزر درمانی یا ترابکولوپلاستی با لیزر. چشم‌پزشک شما از یک لیزر کوچک برای بهبود زهکشی بافت واقع در زاویه تلاقی عنبیه و قرنیه استفاده می‌کند.

• جراحی فیلترینگ. جراح چشم یک سوراخ در سفیدی چشم ایجاد می‌کند و فضای دیگری برای خروج مایع از چشم ایجاد می‌شود.

• لوله‌های زهکشی. در این روش جراح چشم یک لولۀ کوچک را در چشم شما قرار می‌دهد تا مایع اضافی را تخلیه کند تا فشار چشم کاهش یابد.

• جراحی گلوکوم کم‌تهاجمی (MIGS).

پس از عمل، باید برای معاینات بعدی به چشم‌پزشک مراجعه کنید و اگر فشار چشم شما شروع به افزایش کرد یا تغییرات دیگری در چشم شما رخ داد، ممکن است درنهایت نیاز به انجام‌دادن اقدامات اضافی داشته باشید. درکل این جراحی‌ها خطرات زیادی را به دنبال ندارند و اغلب سودمندند؛ بااین‌حال، شرایط شما است که تعیین می‌کند چه روشی بهترین کار برای شماست.