بیماری فتق

بیماری فتق چیست؟

آیا شما می‌دانید که فتق چیست و چرا ایجاد می‌شود؟ آیا فتق خطر دارد؟ در مورد علائم، عوارض و نحوه درمان آن چه اطلاعاتی دارید؟ مطالعه این مطلب و مشاوره با یک جراح می‌تواند اطلاعات زیادی در این زمینه در اختیار شما بگذارد!

فتق معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که ارگان داخلی از بدن به علت ضعف و پارگی عضلات یا دیواره بافت اطراف آن جابه‌جا شود و در جایگاه غیرطبیعی قرار گیرد. مثلا در فتق نافی بخشی از روده‌ کوچک از ناحیه ضعیف‌شده دیواره شکمی به بیرون رانده می‌شود و به صورت یک برآمدگی زیر پوست اطراف ناف خود را نشان می‌دهد.

فتق انواع مختلفی دارد که بسیاری از فتق‌ها در ناحیه شکمی ایجاد می‌شوند، اما می‌توانند در قسمت‌های فوقانی ران و کشاله ران نیز ظاهر شوند. علائم فتق معمولا با توجه به نوع آن متفاوت است. از انواع فتق می‌توان به فتق شکمی، فتق بیضه، فتق کشاله ران، فتق رانی و فتق نافی اشاره کرد.

بیشتر انواع فتق خوشبختانه تهدیدکننده زندگی نیستند، اما به خودی خود نیز از بین نمی‌روند. به همین دلیل، در اکثر موارد برای جلوگیری از عوارض خطرناک نیاز به جراحی دارند. عوارض فتق را باید جدی گرفت و به پزشک معالج فتق مراجعه کرد. می توانید با متخصص جراح گفت و گو کنید .

علائم فتق

رایج‌ترین علامت فتق، برجستگی یا برآمدگی در ناحیه آسیب‌دیده است. به عنوان مثال بارزترین علائم فتق اینگوینال این است که در کشاله ران خود یک توده هنگام ایستادن، خم شدن و یا سرفه کردن مشاهده می‌کنید. ناراحتی یا درد در ناحیه اطراف توده نیز ممکن است وجود داشته باشد. معمولا در حالت دراز کشیدن اثرات برآمدگی کمتر می‌شود.

برخی از انواع فتق مانند فتق هیاتال (فتق معده)، می‌تواند علائم مشخص‌تری مانند سوزش سر دل، مشکل در بلع و درد قفسه سینه داشته باشد. قابل ذکر است که در مواردی، فتق هیچ علامتی ندارد. حتی ممکن است ندانید که فتق دارید و در حین معاینه پزشکی برای مشکلی دیگر پزشک متوجه شود.

انواع فتق

چندین نوع مختلف فتق وجود دارد که هرکدام در ناحیه‌ای از بدن خود را نشان می‌دهند. در ادامه به انواع آن اشاره خواهیم کرد.

فتق شکمی

فتق شکمی ممکن است به دلایل مختلفی (مثل ضعف عضلات شکم) در نواحی مختلف شکم بروز کند. مثلا گاهی در اثر جوش‌خوردگی غیرطبیعی بافت محل برش جراحی خود را نشان می‌دهد (فتق شکافی) و در مواردی در اثر تجمع چربی بین ناف و قسمت تحتانی استخوان پستان دیده می‌شود. در اکثر موارد در اثر بیرون‌زدگی روده در زیر ناف مشاهده می‌شود.

در نوزادان اگر دیافراگم به درستی در طی جنینی رشد نکرده باشد؛ ممکن است فتق شکمی به صورت فتق نافی خود را نشان دهد. فاکتورهای خطر متداول در ایجاد فتق شکمی شامل مواردی مانند چاقی ،فعالیت شدید و بارداری است.

فتق فمورال یا فتق رانی

فتق فمورال هنگامی خود را نشان می‌دهد که بافت چربی یا بخشی از روده به داخل ران نفوذ کند. درصد شیوع آن بسیار کمتر از فتق اینگوینال است و بیشتر از مردان زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. فتق رانی نیز در اثر پیری و وارد کردن فشار مکرر بر روی شکم بروز می‌کند.

فتق نافی

فتق نافی هنگامی اتفاق می‌افتد که بافت چربی یا بخشی از روده در نزدیکی ناف نفوذ کند. اگر دهانه شکمی جنین که بند ناف از آن عبور می‌کند پس از تولد به خوبی بسته نشود، این نوع فتق می‌تواند در نوزادان نیز ایجاد شود. بزرگسالان نیز ممکن است تحت تأثیر فشار مکرر بر روی شکم به آن دچار شوند.

فتق هیاتال (فتق معده)

فتق هیاتال هنگامی اتفاق می‌افتد که بخشی از معده با فشار از شکاف دیافراگم به داخل قفسه سینه وارد شود. این نوع فتق ممکن است علائم قابل توجهی نداشته باشد، اگرچه در برخی افراد با دل درد همراه است. دقیقا مشخص نیست که چه عواملی باعث ایجاد فتق هیاتال می‌شوند، اما ممکن است در نتیجه ضعف دیافراگم با افزایش سن یا وارد کردن فشار بر روی شکم باشد.

فتق بیضه

همانطور که ذکر شد، کانال اینگوینال در کشاله ران قرار دارد. این کانال در مردان ناحیه‌ای است که از آن طناب اسپرماتیک از شکم به کیسه بیضه عبور می‌کند. طناب اسپرماتیک در اصل بیضه‌ها را نگه می‌دارد. پس از تولد باید بیضه‌ها اندکی از طریق کانال اینگوینال پایین آیند و سپس کانال به طور کامل در پشت آن‌ها بسته شود.

گاهی کانال به درستی بسته نمی‌شود و ناحیه‌ای ضعیف برجای می‌گذارد که در آینده و یا در طی نوزادی در نوزادان پسر ممکن است به صورت فتق بیضه خود را نشان دهد. در ورزشکاران نیز فتق در ناحیه پا در اثر ضعف عضلات پا به دلیل آسیب‌دیدگی ورزشی رخ می‌دهد.

علائم فتق هیاتال

بیماری فتق در اکثر موارد، فاقد هرگونه علائم آشکاریست. شما اطلاعی راجع به ابتلا به این بیماری ندارید، در‌صورتیکه آزمایشات متداول سالیانه را انجام دهید و یا به خاطر یک بیماری دیگر مورد معاینه پزشکی قرار بگیرید، آنگاه متوجه آن خواهید شد. برخی انواع فتق، علائم مخصوص به خود را دارند؛ مثل فتق هیاتال. سوزش معده، مشکل در بلعیدن غذا و درد قفسه سینه از جمله این علائم محسوب می‌شوند.

برگرداندن آسیب ناشی از بیماری به حالت عادی (ریکاوری از فتق)

توجه کردن به علائم فتق ، موضوع به‌شدت مهمی محسوب می‌شود؛ چرا‌که این عارضه در‌صورت عدم درمان، به مرور از بین نمی‌رود. پس، به محض روبرو شدن با آن‌ها مراجعه به پزشک الزامیست. پس از معاینات پزشکی، میزان وخامت و نحوه درمان بررسی می‌شوند. فتق دارای عوارض جانبیست که زندگی بیمار را تهدید می‌کند. بروز هرگونه علائمی مانند تهوع، استفراغ، تب یا درد ناگهانی باید به مرکز خدمات اورژانس مراجعه کنید.

توجه داشته باشید که مراقبت‌های پزشکی زودرس، تغییرات در سبک زندگی، شدت علائم را به حداقل می‌رسانند. البته، جراحی تنها روش موجود برای درمان مؤثر بیماری فتق است. سه نوع مختلف از روش‌های جراحی برای درمان فتق در دسترس هستند که جراح بهترین روش را به شما پیشنهاد می‌دهد. پیش‌بینی و تجویز جراحی، یک درمان موثره که به ماهیت بیماری، علائم و سطح کُلی سلامت بدنی بیمار وابسته است. گاهی اوقات، فتق پس از جراحی مجدداً به حالت سابق برمی گردد.

علائم فتق در مردان

علائم کلی فتق در زنان و مردان یکسان است، اما به هر حال ممکن است علائم این مشکل در مردان و زنان به شکل‌های متفاوتی بروز کند. معمولا فتق کشاله ران در مردان موجب تورم قابل‌مشاهده در بیضه می‌شود. معمولا فتق کشاله ران 7 برابر در مردان بیشتر از خانم‌ها ایجاد می‌شود که در بسیاری از مواقع به فتق بیضه نیز ختم می‌شود. فتق بیضه سمت راست معمولا شایع‌تر از بیضه سمت چپ است.

علائم فتق در زنان

خانم‌ها بیشتر به فتق فمورال یا رانی مبتلا می‌شوند. معمولا فتق فمورال در زنان موجب درد شدیدی در شکم و کشاله ران می‌شود. در این شرایط معمولا باد فتق با ایجاد یک برآمدگی قابل لمس نیز قابل‌تشخیص است. زمانی که فرد مبتلا به فتق به پشت دراز می‌کشد، معمولا برآمدگی عقب رفته و ناپدید می‌شود. در اکثر خانم‌ها خندیدن، گریه کردن، سرفه و اجابت مزاج موجب می‌شود تا برآمدگی فتق بیشتر قابل‌مشاهده شود. در این نوع فتق معمولا روده مسدود می‌شود و لازم است فرد تحت عمل جراحی لاپاراسکوپی قرار بگیرد. یکی دیگر از انواع باد فتق رایج در خانم‌ها فتق در بارداری است که باید توسط پزشک بررسی و درمان شود.

علل ایجاد بیماری فتق

ضعیف بودن عضلات و فشارهای شدید به آن‌ها به طور همزمان، فتق را پدید می‌آورد. به همین علت، سریعا یا به مرور زمان گسترش می‌یابد. برخی عوامل رایج بروز فشار بیش از حد به عضلات، ضعیف شدن آن‌ها و نهایتاً ظهور بیماری فتق عبارتند از:

• بیماری مادرزادی که در دوران جنینی یا از زمان تولد ظاهر می‌شود.

• افزایش سن

• آسیب ناشی از مصدومیت یا جراحی

• سرفه مزمن یا بیماری گرفتگی حاد ریوی (COPD)

• تمرینات سنگین یا بلند کردن اشیای بزرگ با وزن زیاد

• بارداری، خصوصاً چندین بارداری

• یبوست که همزمان با حرکت روده، فرد را تحت فشار قرار می‌دهد.

• چاقی یا اضافه وزن

• ایجاد سیالات داخل شکم یا آسیت

علاوه‌بر‌این، عوامل دیگری نیز وجود دارند که خطر ایجاد بیماری فتق را افزایش می‌دهند. این عوامل عبارتند از:

• سابقه شخصی یا خانوادگی از فتق

• بالا رفتن سن

• بارداری

• اضافه وزن یا چاقی

• یبوست مزمن

• سرفه مزمن (احتمالاً بدلیل افزایش مستمر فشار روی شکم)

• فیبروز کیستیک

• سیگار کشیدن (منجر به تضعیف بافت پیوندی می‌شود)

• تولد به صورت نارس یا با وزن کم در هنگام تولد

آیا راهی برای جلوگیری از ایجاد فتق وجود دارد؟

در موارد مادرزادی که در بچه ها دیده می شود جلوگیری معنی ندارد و باید هر چه سریعتر درمان جراحی شوند.
در موارد بزرگسالان باید زمینه ایجاد کننده فتق را درمان کرد که عبارتند از:

۱- در صورت بیماری مزمن ریوی و سرفه های مزمن باید هر چه سریعتر درمان شوند.

۲- از مصرف سیگار، قلیان و انواع دخانیات اجتناب شود.

۳- از برداشتن وسایل سنگین و ناگهانی باید اجتناب کرد.

۴- چاقی مفرط شکمی می تواند از علل زمینه ساز فتق باشد که باید درمان گردد.

آیا با بستن فتق بند می توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد؟

خیر، قطعی ترین روش درمان فتق عمل جراحی است و استفاده از فتق بند در درمان و جلوگیری تأثیر ندارند.

روش درمان فتق

قطعی ترین روش درمان فتق جراحی است که به صورت سرپایی و بدون بستری در بیمارستان و با بی حسی نخاعی و یا بیهوشی انجام می شود.
روش جراحی به صورت باز و یا لاپاراسکوپی امروزه انجام می شود. برای فتق های بزرگ که همراه شل شدگی عضلات هستند بهترین روش درمانی عمل جراحی باز است که با برش کوچکی روی محل فتق پوست و عضلات باز و ساک فتق که همان محتوی روده ها می باشد را آزاد و به داخل شکم انتقال داده و کف فتق را با نخ نایلون کاملاً ترمیم می کنیم.

عوارض جراحی فتق کدامند؟

شایعترین عارضه پس از عمل فتق درد می باشد که ممکن است چند ماه بعد از عمل ادامه داشته باشد و تدریجاً از بین می رود. عوارض نادر آن آسیب به عروق بیضه ها هنگام جدا کردن فتق می باشد که نادر است. سوزش و خارش محل نیز از عوارض بعد از عمل بوده که تدریجاً از بین می روند.