مالاریا بیماری عفونی است که از نیش پشه آنوفل به انسان منتقل می‌شود. پلاسمودیوم عامل این بیماری انگلی است که با تب و لرز، حالت تهوع و ضعف و خستگی خودش را نشان می‌دهد.
مالاریا نوعی بیماری انگلی شایع منتقله است که از نیش پشه آلوده به انسان منتقل می‌شود. انگل تک یاخته پلاسمودیوم در خون انسان عامل اصلی بیماری مالاریا است که با علائمی مثل تهوع شدید، تب بالا و لرز خودش را نشان می‌دهد. سالانه ۲۱۰ میلیون نفر در سراسر دنیا به این بیماری مبتلا می‌شوند و از این تعداد ۴۴۰ هزار نفر فوت می‌شوند. در ادامه این مطلب با ما باشید تا با مالاریا و علائم و عامل این بیماری بیشتر آشنا شوید.
اگر شما یا نزدیکانتان علائم مشکوک این بیماری را دارید، باید به متخصص عفونی مراجعه کنید. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه‌بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره تلفنی با دکتر عفونی وجود دارد.
مالاریا چیست؟
بیماری انگلی مالاریا از انگل تک‌سلولی پلاسمودیوم در خون ایجاد می‌شود. درواقع، نیش پشه آنوفل این بیماری را به انسان منتقل کرده و پلاسمودیم وارد گلبول‌های قرمز خون شده و در آنجا رشد می‌کند. پس از تکثیر، سلول‌های قرمز خون را پاره می‌کند و علائم این بیماری پدیدار می‌شوند. این بیماری گونه‌های مختلفی دارد که سه گونه شایع آن در ایران ویواکس، فالسیپاروم و ملاریه هستند. شدیدترین و خطرناک‌ترین نوع آن هم فالسیپاروم است.
نام دیگر بیماری مالاریا
نام دیگر این بیماری تب نوبه، تب متناوب، تب و لرز و پالدویسم است. به کسی که به این بیماری مبتلا می‌شود هم مالاریال (Malarial) می‌گویند.
علائم مالاریا
اولین علائم فردی که به این بیماری مبتلا می‌شود احساس سرما و لرز است که به تب و نهایت عرق ختم می‌شود. این بیماری می‌تواند علت قطع نشدن تب در کودکان باشد. این مراحل، حمله مالاریا نام دارد. از دیگر علائم ابتلا به این بیماری عبارتند از:
- علت سردرد مداوم می‌تواند ابتلا به این بیماری باشد.
- حالت‌تهوع و استفراغ
- خستگی مفرط و درد عضلانی
- درد قفسه سینه یا شکم
- سرفه
- عرق‌کردن
عامل بیماری مالاریا چیست؟
انگل تک سلولی پلاسمودیوم عامل این بیماری است که از طریق نیش پشه آنوفل ماده به انسان منتقل می‌شود. در ایران ۱۹ نوع پشه آنوفل داریم که ۷ گونه آن عامل این بیماری هستند و معمولا شب‌ها خونخواری دارند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر در نواحی مالاریاخیز زندگی می‌کنید یا به‌تازگی از سفر به این مناطق برگشتید و دچار تب‌ولرز، تعریق و سردرد شدید بهتر است به متخصص عفونی مراجعه کنید. دوره کمون انگل عامل این بیماری در بدن یک سال است. اگر علائم بیماری شدید باشد حتما به متخصص بیماری‌های عفونی مراجعه کنید.
تشخیص انواع بیماری مالاریا
متخصص عفونی برای تشخیص این بیماری سوابق بیمار را بررسی می‌کند و پس از معاینه بالینی دستور آزمایش خون می‌دهد. چرا که تنها راه تشخیص بیماری‌های عفونی مثل مالاریا همین آزمایش خون است. متخصص عفونی با مشاهده نتیجه این تست همراه با آزمایش‌های خونی دیگر می‌تواند عوارض احتمالی جدی و شدید این نوع بیماری عفونی را تشخیص بدهد.
درمان مالاریا
برای درمان این بیماری معمولا متخصص عفونی داروهایی را برای کشتن انگل تجویز می‌کند. البته نوع درمان و طول مدت درمان بسته به عوامل زیر متفاوت خواهد بود:
- شدت علائم بیماری
- نوع انگل عامل عفونت
- سن بیمار
- باردار بودن بیمار
درمان مالاریا فالسیپاروم
کلروکین و پریماکین دو داروی اصلی برای درمان افراد مبتلا به پلاسمودیوم ویواکس و فالسیپاروم هستند. افراد بالغ مبتلا طی ۳ روز باید ۱۰ قرص کلروکین مصرف کنند؛ میزان دوز پریماکین برای درمان مالاریا در بچه‌ها ۰.۲۵ میلی‌گرم به ازای هر یک کیلو وزن بیمار طی ۱۴ روز یا ۷۵ میلی‌گرم به‌ازای هر یک کیلو به‌صورت یک بار در هفته برای ۸ هفته توصیه می‌شود.
نوزادان زیر یکسال و خانم‌های باردار و افرادی که از کمبود G۶PD رنج می‌برند مجاز به مصرف پریماکین برای درمان این بیماری نیستند. پس از مشاهده علائم این بیماری عفونی مثل تب، لرز، حالت‌تهوع شدید و تعریق بلافاصله به پزشک متخصص عفونی مراجعه کنید و بدون مشورت هیچ دارویی سرخود مصرف نکنید.
درمان مالاریا در طب سنتی
طب سنتی برای درمان این بیماری روش‌های خانگی و گیاهی زیر را توصیه می‌کند:
- جوشانده ریشه کاسنی وحشی
- روزی ۳ بار آب برگ کرفس تازه
- جوشانده برگ اکالیپتوس
- جوشانده آب‌لیمو، همراه با شلغم، کرفس و کلم
طب سنتی برای درمان این بیماری ترکیب روغن گنه گنه و روغن بادام تلخ را برای ماساژ بدن تجویز می‌کند. روغن گنه گنه خاصیت تب‌بر دارد و برای همین داروی درمان مالاریا در طب سنتی است. مصرف خوراکی این روغن گیاهی هم برای ازبین‌بردن بیماری‌های انگلی در طب سنتی توصیه می‌شود.
عوارض بیماری مالاریا
مالاریا می‌تواند مرگبار باشد، به خصوص آن نوع از مالاریا که توسط انواع انگل‌هایی که در نواحی گرمسیری آفریقا شایع است، ایجاد می‌شود. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) تخمین می‌زند که 91 درصد از موارد مرگ و میر ناشی از مالاریا، در آفریقا رخ می‌دهد (بیشتر در کودکان زیر 5 سال)
در اکثر موارد، مرگ بر اثر مالاریا با یک چند تا از عوارض جدی این بیماری مرتبط است؛ از جمله:
- مالاریای مغزی. اگر سلول‌های خونی دارای انگل، رگ‌های خونی کوچکی که به مغز می‌روند را مسدود کنند (مالاریای مغزی)، ممکن است تورم مغز و یا آسیب مغزی رخ دهد. مالاریای مغزی می‌تواند باعث تشنج و کما شود.
- مشکلات تنفسی. تجمع مایع درون شش‌ها (ادم ریوی) می‌تواند تنفس را دشوار کند.
- نارسایی ارگان‌های درونی. مالاریا می‌تواند منجربه نارسایی کلیه‌ها یا کبد و یا پارگی طحال شود. هر یک از این شرایط می‌تواند خطرناک و مرگبار باشد.
- کم خونی. مالاریا به گلیول‌های قرمز آسیب می‌زند که این امر می‌تواند منجربه کم خونی (آنمی) شود.
- قند خون پایین. انواع شدید مالاریا می‌توانند منجربه قند خون پایین شوند. کویینین (quinine) نیز می تواند همین اثر را بر میزان قند خون داشته باشد؛ این ماده یکی از رایج ترین داروهایی است که برای مقابله با مالاریا از آن استفاده می‌شود. قند خون بسیار پایین می‌تواند منجربه کما یا مرگ شود.
مالاریا ممکن است مجددا عود کند
بعضی از انواع انگل‌های مالاریا که شکل‌های خفیف تر بیماری را ایجاد می‌کنند، می‌توانند تا چندین سال در بدن باقی مانده و موجب عود و بازگشت بیماری شوند.
پیشگیری از مالاریا
اگر در جایی زندگی می‌کنید و یا به منطقه‌ای سفر می‌کنید که مالاریا در آنجا شایع است، اقدامات لازم برای جلوگیری از نیش پشه را انجام دهید. پشه‌ها در زمان بین غروب تا طلوع آفتاب (در زمان تاریکی هوا) بیشتر فعال هستند. برای محافظت از خود در برابر گزیدگی توسط پشه، باید:
- پوست خود را بپوشانید. شلوار و تیشرت آستین بلند بپوشید.
- از دافع حشرات بر روی پوست و لباس خود استفاده کنید. اسپری‌های حاوی DEET برای پوست و اسپری‌های حاوی پرمترین (Permethrin) برای لباس مناسب می‌باشند.
- در زیر پشه‌بند بخوابید. پشه‌بندها، بخصوص آن‌هایی که به حشره‌کش آغشته اند، می‌توانند برای جلوگیری از گزیدگی توسط پشه در هنگام خواب مفید باشند.
پیشگیری دارویی
اگر قرار است به مکانی که مالاریا در آن شایع است، سفر کنید، چند ماه قبل از زمان رفتنتان با پزشک خود مشورت کنید که آیا باید دارویی را قبل، درحین و پس از سفر، برای حفاظت از خود در برابر انگل‌های مالاریا، مصرف کنید یا خیر.
به طور کلی، داروهای مصرفی برای پیشگیری از مالاریا، همان داروهایی هستند که برای درمان این بیماری استفاده می‌شوند. پزشک شما باید بداند که در چه زمانی و به کجا سفر می‌کنید تا بتواند به شما کمک کند ریسک ابتلا به عفونت را در خود ارزیابی کنید و در صورت نیاز، دارویی را تجویز کند که بیشتر روی نوع انگل مالاریایی که در آن منطقه شایع است، کارساز باشد.
هنوز واکسنی برای این بیماری وجود ندارد
دانشمندان سراسر جهان در تلاش هستند تا یک واکسن موثر و ایمن برای مالاریا تهیه کنند. با این حال، هنوز هیچ واکسنی که برای استفاده در انسان تایید شده باشد، وجود ندارد.
