استیل کولین اولین انتقال دهنده عصبی شناخته شده در تاریخ علوم عصبی، تاثیرات متعددی بر روی انواع مختلف گیرنده‌های کولینرژیک در بدن دارد. این مولکول در سیستم عصبی مرکزی و محیطی فعالیت می‌کند و اثراتش به وسیله دو نوع گیرنده عمده به نام‌های موسکارینی و نیکوتینی مشخص می‌شود.
انتقال‌دهنده‌های عصبی موادی هستند که واسطه‌های شیمیایی، سیگنال‌های عصبی را از یک نورون به نورون دیگر منتقل می‌کنند و بدین ترتیب نقش اساسی در عملکرد سیستم عصبی ایفا می‌کنند. یکی از مهم‌ترین انتقال‌دهنده‌های عصبی، استیل کولین (Acetylcholine) است که به طور گسترده‌ای در سیستم عصبی مرکزی و محیطی وجود دارد. این ماده شیمیایی در فرآیندهای مختلفی همچون کنترل حرکت‌های عضلانی، تنظیم ضربان قلب و فرآیندهای شناختی مانند حافظه و یادگیری نقش دارد.
اشکال دارویی استیل کولین
محلول خوراکی
فرمولاسیون تزریقی
پچ ترانس درمال
قرص
موارد مصرف استیل کولین
استیل کولین (Acetylcholine) یکی از مهم‌ترین انتقال‌دهنده‌های عصبی در بدن است که در سیستم عصبی مرکزی (CNS) و محیطی (PNS) نقش اساسی ایفا می‌کند. این ماده پیام‌های عصبی را بین سلول‌های عصبی و همچنین بین اعصاب و عضلات منتقل می‌کند. برخی از موارد مصرف داروی استیل کولین شامل موارد زیر است؛
در جراحی چشم برای تنگ کردن سریع مردمک چشم (میوز)
درمان میاستنی گراویس (غیر مستقیم)
درمان آلزایمر (غیر مستقیم)
درمان گلوکوم
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی استیل کولین
استیل‌کولین (Acetylcholine) به عنوان یک انتقال‌دهنده عصبی کلیدی، از طریق اتصال به گیرنده‌های خاص در سطح سلول‌ها عمل می‌کند و عملکردهای متنوعی در بدن دارد. مکانیسم اثر آن به دو نوع گیرنده اصلی وابسته است:
گیرنده‌های نیکوتینی؛
این گیرنده‌ها کانال‌های یونی وابسته به لیگاند هستند که در غشاء سلولی وجود دارند. وقتی استیل کولین به این گیرنده‌ها متصل می‌شود، کانال یونی باز شده و یون‌های سدیم (Na⁺) به داخل سلول و در برخی موارد یون‌های پتاسیم (K⁺) از سلول خارج می‌شوند. نتیجه این تبادل یونی، پتانسیل عمل در سلول هدف است.
گیرنده‌های موسکارینی؛
این گیرنده‌ها متعلق به دسته گیرنده‌های متصل به پروتئین G هستند. بسته به نوع گیرنده موسکارینی (M1 تا M5)، استیل کولین اثرات مختلفی از جمله فعال سازی پروتئین Gq و افزایش سطح کلسیم داخل سلولی از طریق مسیر فسفولیپاز ایجاد می‌کند. این مکانیسم در انقباض عضلات صاف، تحریک غدد ترشحی، و انقباض مردمک چشم (میوز) نقش دارد.
مقدار مصرف استیل کولین
قبل از مصرف داروی استیل کولین، اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی شامل مقدار و زمان مصرف را با دقت بررسی کنید. این دارو (Acetylcholine) به دلیل نیمه عمر بسیار کوتاه و تجزیه سریع توسط آنزیم کولین استراز، به صورت مستقیم در درمان‌های عمومی استفاده نمی‌شود. با این حال، در شرایط خاص از جمله جراحی‌های چشم، از شکل تزریقی موضعی آن استفاده می‌گردد.
نحوه مصرف داروی استیل کولین
این دارو بیشتر به صورت محلول تزریقی داخل چشمی تهیه می‌شود. در حین جراحی داخل چشمی (جراحی آب مروارید یا پیوند قرنیه)، استیل کولین به صورت موضعی در حفره چشم تزریق می‌شود. دوز و مقدار مورد استفاده توسط جراح و بر اساس نیاز بیمار تعیین می‌شود. هدف از تزریق داخل چشمی، ایجاد تنگی سریع مردمک (میوز) برای بهبود شرایط دید جراح و تسهیل در مراحل عمل است.
این دارو فقط باید توسط پزشک متخصص و در محیط‌های درمانی کنترل شده استفاده شود. به دلیل نیمه عمر بسیار کوتاه، اثر این دارو به سرعت در محل مصرف ظاهر می‌شود و محدود به مدت کوتاهی است.
مقدار مصرفی برای درمان آلزایمر؛ دوزهای رایج برای داروهایی مانند دونپزیل از 5 تا 10 میلی گرم یک بار در روز، با تنظیم بر اساس پاسخ فردی متغیر است. برای میاستنی گراویس، برای مثال، پیریدوستیگمین ممکن است در فواصل زمانی در طول روز تجویز شود که با دوز پایین شروع و بر اساس پاسخ بالینی تجویز می‌شود.
موارد احتیاط
قبل از مصرف استیل کولین، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله مشکلات سیستم ایمنی، مشکلات کلیوی، مشکلات کبدی، برخی بیماری‌های ریوی (بیماری انسدادی مزمن ریه-COPD)، دیابت، بیماری خاص چشم، سایر موارد مشکلات معده (زخم معده) و… با پزشک در رابطه با خطرات این دارو مشورت کنید. در ادامه به برخی از موارد احتیاط استیل کولین خواهیم پرداخت؛
این دارو ممکن است باعث کاهش شدید ضربان قلب (برادی‌کاردی) و افت فشار خون شود. در افرادی با بیماری‌های قلبی از جمله بلوک قلبی یا اختلالات ریتم قلب، استفاده با احتیاط و نظارت دقیق توصیه می‌شود.
این دارو می‌تواند باعث تنگی برونش‌ها و تحریک حملات آسم شود. در آسم یا بیماری‌های انسدادی مزمن ریوی با احتیاط مصرف شود.
در بیمارانی با ضعف عضلانی یا شرایطی از جمله میاستنی گراویس، اثرات استیل کولین ممکن است تشدید یا غیرقابل پیش‌بینی باشد. در بیمارانی که حساسیت شدیدی به داروهای کولینرژیک دارند، ممکن است عوارض جانبی شدیدتری ایجاد شود.
داده‌های کافی در مورد ایمنی مصرف استیل کولین در دوران بارداری و شیردهی وجود ندارد. بنابراین، استفاده از آن در این شرایط باید با احتیاط و فقط در صورت ضرورت انجام شود.
در گروه‌های سنی خاص (مانند کودکان یا سالمندان)، پاسخ به دارو ممکن است متفاوت باشد و نیاز به تنظیم دوز یا نظارت دقیق‌تر وجود دارد. مصرف استیل کولین یا داروهای مرتبط با آن ممکن است با داروهای دیگر مانند مهارکننده‌های کولین‌استراز، بتابلاکرها یا داروهای بی‌حسی تداخل داشته باشد.
استفاده از استیل کولین فقط باید توسط پزشکان متخصص و در شرایط کنترل شده از جمله اتاق عمل انجام شود.
موارد منع مصرف استیل کولین
حساسیت مفرط
بیماری‌های انسدادی تنفسی
اختلالات قلبی شدید
عوارض استیل کولین
تنگی نفس، کاهش ضربان قلب، افت فشارخون، افزایش بزاق، تاری دید، حساسیت نور، ضعف عضلانی، حالت تهوع و استفراغ و… برخی از عوارض استیل کولین است. به یاد داشته باشید که پزشک شما تشخیص داده که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی، از جمله بثورات پوستی، خارش و تورم (به ویژه در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی، فورا به پزشک مراجعه کنید. در ادامه به برخی عوارض استیل کولین خواهیم پرداخت؛
کاهش ضربان قلب (برادی‌کاردی)
افت فشار خون ناگهانی
احساس ضعف و سرگیجه ناشی از افت فشار خون
تنگی نفس یا اسپاسم
افزایش ترشحات مخاطی در راه‌های تنفسی
حالت تهوع و استفراغ
افزایش حرکات دستگاه گوارش
افزایش ترشحات بزاق
انقباض غیرارادی عضلات
ضعف عضلانی در صورت تحریک بیش از حد
تاری دید (به دلیل تنگ شدن مردمک یا میوز)
حساسیت به نور
تداخل دارویی استیل کولین
مصرف این دارو در مراکز درمانی صورت می‌گیرد. در صورت مصرف همزمان آن با داروهای دیگر، با پزشک خود مشورت کنید.
مصرف استیل کولین در دوران بارداری و شیردهی
مصرف استیل کولین در دوران بارداری باید با احتیاط فراوان و تنها تحت نظر پزشک متخصص انجام شود. اطلاعات کافی در مورد ایمنی مصرف در دوران بارداری در دسترس نیست، زیرا مطالعات بالینی گسترده‌ای در این زمینه انجام نشده است. در نتیجه، استفاده از این دارو تنها زمانی توصیه می‌شود که منافع آن بیشتر از خطرات احتمالی باشد.
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای داروها یک طبقه بندی ایمنی ارائه می‌دهد. با این حال، استیل کولین در شرایط جراحی‌های خاص استفاده می‌شود و طبقه بندی دقیقی برای آن ذکر نشده است. به دلیل تجزیه سریع این دارو در بدن، اثرات آن موضعی و کوتاه مدت است، اما همچنان ارزیابی خطر ضروری است.
شرایط نگهداری استیل کولین
استیل کولین باید در دمای اتاق و دور از نور نگهداری شود. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آن‌ها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آن‌ها را مصرف کنند.
کلام آخر استیل کولین
