درد شدید یا ترک مواد مخدر یکی از چالش‌های بزرگ پزشکی است که اهمیت زیادی دارد. یکی از داروهایی که برای کاهش دردهای شدید و مزمن مورد استفاده قرار می‌گیرد، قرص متادون است. متادون، یک داروی اوپیوئیدی قوی، در ابتدا برای درمان وابستگی به مواد مخدر طراحی شد. بعد از مدتی، به واسطه خواص ضد درد، به طور گسترده‌ای در مدیریت دردهای شدید و ترک مواد مخدر مورد استفاده قرار گرفت. در ادامه به بررسی کاربرد، نحوه مصرف، نحوه عملکرد، موارد احتیاط و عوارض قرص متادون خواهیم پرداخت؛
کاربرد قرص متادون چیست؟
قرص متادون یک داروی مخدر قوی است که یک مسکن محسوب می‌شود. همچنین، این دارو برای درمان وابستگی به مواد مخدر از جمله هروئین و سایر مواد افیونی کاربرد دارد. متادون به به گروه افیون‌ها (اپیوئیدها) تعلق دارد و تاثیری مشابه مورفین دارد. برخی از موارد مصرف متادون شامل موارد زیر است؛
درمان اعتیاد به مواد مخدر
کاهش دردهای شدید و مزمن
نحوه مصرف قرص متادون
نحوه مصرف قرص متادون به شرایط پزشکی فرد، میزان وابستگی به مواد مخدر و تشخیص پزشک بستگی دارد. دوز پیشنهادی برای درمان اعتیاد به مواد مخدر بین 10 الی 30 میلی گرم است که بسته به واکنش بدن بیمار، دوز ممکن است به تدریج تنظیم شود. دوز مصرفی برای تسکین دردهای مزمن و شدید، 2.5 تا 10 میلی گرم هر 8 تا 12 ساعت است.
بعد از مصرف متادون (Methadone)، در صورت بروز حالت تهوع، با پزشک یا داروساز خود در مورد راه‌های کاهش آن (از جمله، دراز کشیدن به مدت 1 تا 2 ساعت با کمترین حرکت سر ممکن) مشورت کنید. اگر بعد از قطع دارو عوارضی از جمله بی‌قراری، تغییرات روحی یا روانی (از جمله اضطراب، مشکل خواب، افکار خودکشی)، آبریزش از چشم، آبریزش بینی، حالت تهوع، اسهال، تعریق، دردهای عضلانی یا ناگهانی و… داشتید، به پزشک مراجعه کنید.
نحوه عملکرد قرص متادون
آگونیست مخدر یا مسکن گیرنده‌های مواد افیونی و مسیرهای صعودی درد را مهار می‌کند، بنابراین درک و پاسخ به درد را تغییر می‌دهد. این فرایند باعث ایجاد بی‌دردی، سرکوب تنفسی و آرام بخشی در مصرف‌کننده می‌شود. شروع اثر قرص در یک ساعت و به نوع تزریقی در 10-20 دقیقه می‌باشد. این دارو در کبد از طریق N-demethylation متابولیزه شده و در آخر از طریق ادرار دفع می‌شود.
عوارض قرص متادون
عوارض جانبی متادون بسته به دوز مصرفی، مدت زمان مصرف، شرایط بدنی فرد و واکنش بدن متفاوت است. برخی از عوارض قرص متادون شامل موارد زیر است؛
اثرات آنتی کولینرژیک (خشکی دهان، تپش قلب، تاکی کاردی)
یبوست
سرگیجه
تیرگی ذهنی
افسردگی
آنژین صدری
حالت تهوع
خارش، کهیر
عصبی بودن
تحریک
اگر بعد از تمام شدن دارو یا نسخه این عوارض جانبی ادامه یافت یا بدتر شد، به پزشک خود اطلاع دهید. برای جلوگیری از یبوست، فیبر رژیمی، آب کافی و ورزش کنید، همچنین ممکن است نیاز به مصرف ملین داشته باشید. برخی از عوارض جدی متادون شامل موارد زیر می‌باشد؛
قطع تنفس در طول خواب (آپنه خواب)
بی‌قراری
گیجی
توهم
درد معده و شکم
مشکل در ادرار کردن یا تکرر ادرار
علائم عملکرد خوب غدد فوق کلیوی
عوارض قرص متادون ۴۰ قهوه ای
خواب‌آلودگی شدید
حالت تهوع
استفراغ
سرگیجه و گیجی
کاهش ضربان قلب
مشکل در تمرکز
موارد احتیاط و منع مصرف
قبل از استفاده متادون، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. با موارد احتیاط قرص متادون آشنا شوید؛
این دارو در برخی بیماران ممکن است سبب طولانی شدن فاصله QT در نوار قلب شود که می‌تواند منجر به آریتمی‌های خطرناک و ایست قلبی ناگهانی شود. افرادی که سابقه بیماری قلبی، سکته قلبی، فشار خون بالا یا پایین دارند، باید با نظارت دقیق پزشک از متادون استفاده کنند.
متادون باعث کاهش سرعت تنفس می‌شود که می‌تواند در افراد مبتلا به بیماری‌های تنفسی خطرناک باشد.
متادون در کبد متابولیزه شده و از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود. در افراد مبتلا به نارسایی کبدی یا کلیوی، ممکن است دارو در بدن تجمع پیدا کند و خطر سمیت و مسمومیت دارویی را افزایش دهد.
مصرف متادون ممکن است باعث افزایش خطر تشنج، گیجی و کاهش سطح هوشیاری شود.
این دارو در برخی بیماران سبب یبوست خواهد شد که می‌تواند در بیماران مبتلا به آنژین ناپایدار و بیماران پس از انفارکتوس میوکارد مشکلاتی ایجاد کند. اقدامات پیشگیرانه (ملین، افزایش فیبر در رژیم غذایی) را برای کاهش احتمال یبوست در نظر بگیرید.
در بیماران مبتلا به شوک گردش خون، درمان ممکن است باعث اتساع عروق شود که می‌تواند برون ده قلبی و فشار خون را بیشتر کاهش دهد. از درمان در بیماران مبتلا به شوک گردش خون اجتناب کنید.
مصرف قرص متادون در بارداری
هیچ مطالعه کافی و کنترل شده‌ای در زنان باردار در دسترس نیست. اعتیاد درمان نشده به مواد افیونی با پیامدهای نامطلوب مامایی مانند وزن کم هنگام تولد، زایمان زودرس و مرگ جنین همراه است. علاوه بر این، اعتیاد درمان نشده به مواد افیونی اغلب منجر به ادامه یا عود مصرف غیرقانونی مواد افیونی می‌شود. سندرم محرومیت از مواد افیونی نوزادان (NOWS) یک پیامد مورد انتظار و قابل درمان استفاده طولانی مدت از مواد افیونی در دوران بارداری است.
زنان باردار با برنامه‌های درمانی قرص متادون (Methadone) در مقایسه با زنانی که از داروهای غیرقانونی (بدون نسخه پزشک) استفاده می‌کنند، می‌توانند میزان بروز عوارض مامایی و جنینی، عوارض و مرگ و میر نوزادان را کاهش دهند. اعتیاد درمان نشده به مواد افیونی در بارداری با پیامدهای نامطلوب مامایی وعوارض جانبی جدی در جنین و مادر همراه است.
تداخل دارویی قرص متادون
این دارو دارای موارد احتیاط و خطرات جدی برای سلامتی است که باید تحت نظر پزشک مصرف شود. در ادامه به بررسی تداخلات دارویی متادون می‌پردازیم؛
تداخل خطرناک: تالیدومید، اسپارفلوکساسین، ریبوسیکلیب، کوئتیاپین، پروبوکول، پوساکونازول، پیپراکین، پیموزاید، پارالدهید، اوکسوممازین، اورفنادرین، نیلوتینیب، لفامولین، کتوکونازول (سیستمیک)، ایدلالیسیب، فوسیدیک اسید، فکسینیدازول، دمپریدون، کلاریترومایسین، سیتالوپرام
کاهش اثرات متادون توسط داروها: توسیلیزومب، تیپراناویر، ساریلومب، ساکوئیناویر، ریتوناویر، پریمیدون، فنی‌توئین، فنوباربیتال، نلفیناویر، نالتروکسون، نالمیفن، لوپیناویر، فوسامپرناویر، اردافیتینیب، دفراسیروکس، دابرافنیب
شرایط نگهداری قرص متادون
قرص متادون باید در دمای اتاق و به دور از نور و رطوبت نگهداری شود. توجه داشته باشید که اشکال دارویی مختلف از جمله قرص، شربت، شیاف، کرم، محلول و… باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری شوند.
کلام آخر
این دارو برای بیمارانی که به داروهای معمولی ضددرد پاسخ نمی‌دهند، می‌تواند تسکین قابل توجهی ایجاد کند. اثر بلند مدت و قدرت بالای متادون در کاهش درد، آن را به گزینه‌ای مناسب برای مدیریت دردهای مزمن از جمله دردهای ناشی از سرطان یا بیماری‌های نوروپاتیک تبدیل کرده است. با این حال، باید توجه داشت که استفاده از متادون نیازمند دقت و نظارت پزشکی است.
