کمبود هورمون رشد (Growth Hormone Deficiency - GHD) یکی از اختلالات هورمونی است که می‌تواند در کودکان و بزرگسالان ایجاد شود و نتایج آن شامل کوتاهی قد، ضعف عضلانی، افزایش چربی بدن و کاهش کیفیت زندگی است. آمپول سوماتروپین که نسخه مصنوعی از هورمون رشد انسانی است، یکی از درمان‌های مهم برای این اختلال شناخته می‌شود. این دارو با تحریک رشد سلولی و تقویت فرآیندهای متابولیکی در بدن، می‌تواند به درمان کمبود هورمون رشد کمک کند. در ادامه به بررسی کاربرد، نحوه مصرف، نحوه عملکرد و عوارض این دارو خواهیم پرداخت.

سوماتروپین چیست؟

این دارو یک نوع هورمون رشد مصنوعی است که در جهت درمان کمبود هورمون رشد در کودکان و بزرگسالان تجویز می‌شود. سوماتروپین نسخه‌ای از هورمون رشد انسانی (HGH) است که به شکل طبیعی توسط غده هیپوفیز تولید می‌شود.

نحوه مصرف سوماتروپین

بیشتر برندهای این دارو از طریق تزریق در ماهیچه یا زیر پوست تجویز می‌شوند. برخی از برندها ممکن است فقط زیر پوست تزریق شوند، نحوه تزریق این دارو به برندی که استفاده می‌کنید بستگی دارد. در ادامه به بررسی مقدار و زمان مصرف این دارو می‌پردازیم:

• مقدار مصرف این دارو در برندهای مختلف بسیار متفاوت است. بهترین نسخه برای مصارف عمومی توسط پزشک یا سازنده بر روی بسته‌بندی بیان شده است.

• دوز مصرفی برای کودکان مبتلا به کمبود هورمون رشد، 0.025 تا 0.05 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، روزانه یکبار است.

• دوز پیشنهادی برای بزرگسالان مبتلا به کمبود هورمون رشد، 0.15 تا 0.3 میلی‌گرم در روز (به‌تدریج بر اساس تحمل بدن افزایش می‌یابد) است که ممکن است تا 1 میلی‌گرم در روز افزایش یابد.

کاربرد سوماتروپین چیست؟

همانطور که بیان شد، این دارو یک هورمون رشد در کودکان و بزرگسالان است. این دارو به تحریک رشد استخوان‌ها، عضلات و سایر بافت‌های بدن کمک می‌کند و در برخی بیماری‌ها و شرایط خاص نیز تجویز می‌شود.

سوماتروپین برای افزایش قد

اگر غده هیپوفیز نتواند مقدار کافی هورمون رشد تولید کند، کودک دچار کندی رشد و کوتاهی قد می‌شود. سوماتروپین با جبران این کمبود سبب رشد طبیعی استخوان‌ها می‌شود. به علاوه، سندرم ترنر یک اختلال ژنتیکی که فقط در دختران دیده می‌شود و مانع رشد طبیعی آن‌ها می‌شود. تزریق سوماتروپین می‌تواند به افزایش قد در این بیماران کمک کند.

سوماتروپین برای چربی شکم

سوماتروپین (هورمون رشد انسانی مصنوعی) علاوه بر نقش اصلی خود در رشد استخوان‌ها و عضلات، تأثیراتی بر متابولیسم چربی دارد. این دارو در چربی‌سوزی در ناحیه شکم موثر است، ولی استفاده از آن برای کاهش وزن یا لاغری شکم بدون نسخه و تایید پزشک خطرناک است.

در واقع، این دارو با تحریک آنزیم‌های چربی‌سوز، باعث تجزیه چربی‌های ذخیره‌شده در بدن می‌شود. یه علاوه، برای کاهش چربی احشایی (چربی اطراف اندام‌های داخلی) مناسب است. چربی احشایی خطرناک‌ترین نوع چربی شکمی است که می‌تواند باعث بیماری‌های قلبی و متابولیکی شود.

آمپول سوماتروپین برای کودکان

این دارو یک هورمون رشد مصنوعی است که برای درمان کمبود هورمون رشد در کودکان و برخی بیماری‌های تاثیرگذار بر رشد قدی استفاده می‌شود. سوماتروپین باعث افزایش رشد استخوان‌ها، بهبود توده عضلانی و کاهش چربی بدن در کودکان دارای کمبود هورمون رشد می‌شود.

سوماتروپین در بدنسازی

برخی از ورزشکاران و بدنسازان از سوماتروپین برای افزایش حجم عضلانی و چربی‌سوزی استفاده می‌کنند، این کاربرد یا مصرف غیراستاندارد بوده و ممکن است عوارض جانبی جدی داشته باشد. در بعضی موارد، از آن به عنوان داروی ضدپیری برای کاهش چین‌وچروک پوست استفاده می‌شود که باید بدانید شواهد علمی محدودی در این زمینه وجود دارد.

نحوه عملکرد آمپول سوماتروپین

پلی پپتید خالص شده از هورمون رشد انسانی نوترکیب است. هورمون رشد انسانی با تحریک تکثیر و تمایز سلول‌های غضروفی در رشد طولی استخوان، ماهیچه‌های اسکلتی و اندام‌ها نقش دارد و سبب تحریک اریتروپویتین می‌شود. متابولیسم در اشکال و شرکت‌های تجاری مختلف کمی تفاوت دارد، ولی در حالت کلی از طریق کبد و کلیه صورت می‌گیرد.

عوارض سوماتروپین چیست؟

بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. برخی از عوارض جانبی این دارو شامل موارد زیر است:

• درد و التهاب در محل تزریق

• احتباس مایعات

• ورم خفیف در دست‌ها و پاها

• درد عضلات و مفاصل

• سردرد

به علاوه، این دارو در برخی بیماران سبب عوارض جانبی جدی و خطرناک شده است. در صورت بروز موارد زیر، به پزشک مراجعه کنید:

• افزایش فشار داخل جمجمه

• سردرد شدید

• حالت تهوع و استفراغ مداوم

• افزایش قند خون و دیابت

• رشد غیرطبیعی اندام‌ها (آکرومگالی در دوزهای بالا)

• مشکلات قلبی و فشار خون بالا

• افزایش خطر رشد تومورها

موارد احتیاط و منع مصرف

قبل از استفاده، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. برخی از موارد احتیاط این دارو به شرح زیر است:

• افزایش مرگ و میر در میان بیماران مبتلا به بیماری حاد به دلیل عوارض ناشی از جراحی قلب باز، جراحی شکم یا ترومای تصادفی متعدد یا بیماران مبتلا به نارسایی حاد تنفسی گزارش شده است.

• قند خون را در بیماران مبتلا به سایر عوامل خطر (مانند چاقی، سندرم ترنر، سابقه خانوادگی دیابت [DM]) از نظر عدم تحمل گلوکز در طول درمان کنترل کنید و در صورت نیاز، درمان ضد دیابت را تنظیم کنید.

• فشار خون داخل جمجمه‌ای (IH) همراه با ادم پاپیلو، تغییرات بینایی، سردرد، تهوع یا استفراغ گزارش شده است.

• این دارو سرعت رشد را افزایش می‌دهد و پیشرفت اسکولیوز موجود می‌تواند در بیمارانی که رشد سریع را تجربه می‌کنند رخ دهد.

• لغزش اپی فیز سر استخوان ران ممکن است در بیماران مبتلا به اختلالات غدد درون ریز (از جمله کمبود GH و سندرم ترنر) یا در بیمارانی که تحت رشد سریع قرار دارند، بیشتر رخ دهد.

• سطح سرمی فسفر معدنی، آلکالین فسفاتاز، هورمون پاراتیروئید و IGF-1 ممکن است پس از درمان افزایش یابد.

برخی از موارد منع مصرف این دارو به شرح زیر است:

• حساسیت به متاکرسول یا گلیسیرین (رقیق‌کننده)

• حساسیت به بنزیل الکل

• بیماری حاد پس از جراحی قلب باز، جراحی شکم یا ترومای تصادفی متعدد و مبتلایان به نارسایی حاد تنفسی به دلیل خطر افزایش مرگ و میر با استفاده از دوزهای دارویی سوماتروپین

• بدخیمی فعال

• بیماران اطفال با اپی فیز بسته

• بدخیمی فعال، عوارض حاد جراحی قلب باز یا شکم، ترومای متعدد، نارسایی حاد تنفسی

• بیماران اطفال مبتلا به سندرم پرادر ویلی که به شدت چاق هستند، سابقه انسداد راه هوایی فوقانی

• آسیب‌دیدگی مغزی یا تومور

• سرطان مغز در دوران کودکی

• مشکلات چشمی ناشی از دیابت

• بیماری جدی ناشی از نارسایی ریه یا جراحی اخیر

• اضافه وزن و مشکلات تنفسی شدید و آپنه خواب

مصرف آمپول سوماتروپین در بارداری

داده‌های محدود موجود در مورد مصرف سوماتروپین در زنان باردار برای تعیین خطر پیامدهای رشد نامطلوب مرتبط با دارو کافی نیست. در مطالعات تولید مثل حیوانی، هیچ شواهدی مبنی بر آسیب جنینی یا نوزادی در موش‌های باردار وجود نداشت. این دارو در دوران بارداری تنها باید با نسخه و تایید پزشک مصرف شود.

تداخل دارویی سوماتروپین

قبل از مصرف هر دارویی، با پزشک در رابطه با داروهای تجویزی و گیاهی خود مشورت کنید. تداخل دارویی خاصی از این دارو گزارش نشده است.

شرایط نگهداری آمپول سوماتروپین

داروی سوماتروپین باید در دمای اتاق و به دور از نور و رطوبت نگهداری شود. توجه داشته باشید که اشکال دارویی مختلف از جمله قرص، شربت، شیاف، کرم، محلول و… باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری شوند.

کلام آخر

درمان کمبود هورمون رشد با آمپول سوماتروپین یکی از روش‌های مؤثر و علمی برای جبران این اختلال است. استفاده از سوماتروپین می‌تواند به کودکان و بزرگسالانی که دچار کمبود هورمون رشد هستند، کمک کند تا رشد جسمی آن‌ها بهبود یابد، چربی بدن کاهش یابد و توده عضلانی تقویت شود. این درمان در کودکان با کوتاهی قد، افرادی که دچار سندرم ترنر، سندرم پرادر-ویلی و نوزادانی که با وزن کم متولد شده باشند، بسیار موثر است.