قرص کلسیتریول، فرم فعال ویتامین D، یک گزینه دارویی مهم برای پیشگیری و درمان کمبود ویتامین D است که برای افرادی که نمی‌توانند ویتامین D را به فرم فعال آن تبدیل کنند، تجویز می‌شود. این دارو با بهبود جذب کلسیم از روده‌ها و تنظیم سطح کلسیم و فسفر در بدن، نقشی مهم در پیشگیری از عوارض ناشی از کمبود ویتامین D ایفا می‌کند.

ویتامین D یکی از حیاتی‌ترین ویتامین‌های مورد نیاز بدن است که نقشی کلیدی در حفظ سلامت استخوان‌ها، تقویت سیستم ایمنی و تنظیم سطح کلسیم و فسفر ایفا می‌کند. کمبود این ویتامین می‌تواند عوارض جدی مانند پوکی استخوان، ضعف عضلانی و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را به همراه داشته باشد. با وجود آنکه نور خورشید منبع اصلی تامین ویتامین D برای بدن است، بسیاری از افراد به دلایل مختلف از دریافت طبیعی ویتامین D محروم می‌باشند. یکی از داروهای مهم برای رفع این کمبود، قرص کلسیتریول است.

قرص کلسیتریول چیست؟ موارد مصرف کلسیتریول

کلسیتریول یک شکل فعال ویتامین D ساخته دست بشر است. بیشتر افراد ویتامین D کافی را از قرار گرفتن در معرض نور خورشید و از محصولات غذایی غنی شده (محصولات لبنی، ویتامین‌ها) دریافت می‌کنند. ویتامین D به کنترل هورمون پاراتیروئید و سطوح برخی از مواد معدنی (مانند کلسیم، فسفر) که برای ساختن و حفظ استخوان‌های قوی مورد نیاز است کمک می‌کند.

آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر قرص کلسیتریول

کلسیتریول یک متابولیت قوی به شکل فعال ویتامین D است که به نوبه خود جذب مجدد کلسیم توسط کلیه‌ها را کنترل کرده و جذب روده‌ای کلسیم رژیم غذایی را کنترل می‌کند. سطح فسفات بیش از حد سرم، تحلیل استخوان و سطح هورمون پاراتیروئید را کاهش می‌دهد. شروع اثر دارو در 2-6 ساعت، حداکثر زمان پلاسما 3-6 ساعت در مدت زمان 3-5 روز (PO/IV) است. حذف دارو در نیمه عمر 5-8 ساعت (بزرگسالان) و 27 ساعت (کودکان) است.

اشکال دارویی کلسیتریول

• کپسول: 25 میکروگرم، 0.5 میکروگرم

• محلول خوراکی: 1 میکروگرم در میلی لیتر

• محلول تزریقی: 1 میکروگرم در میلی لیتر

مقدار مصرف قرص کلسیتریول

قبل از مصرف قرص کلسیتریول، اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی شامل مقدار و زمان مصرف را با دقت بررسی کنید. این دارو را به صورت خوراکی با یا بدون غذا طبق دستور پزشک، یک بار در روز مصرف کنید. اگر از فرم مایع استفاده می‌کنید، دوز خود را با یک قاشق یا دستگاه مخصوص اندازه گیری اندازه گیری کنید. از قاشق معمولی خانگی استفاده نکنید زیرا ممکن است دوز صحیح را دریافت نکنید. دوز بر اساس وضعیت پزشکی و پاسخ شما به درمان است. به همین جهت، پزشک دارو را با دوز مصرفی پایین شروع کرده و به تدریج دوز را افزایش می‌دهد.

نحوه مصرف قرص کلسیتریول

در ادامه به بررسی مقدار و زمان مصرف داروی کلسیتریول می‌پردازیم؛

• دوز مصرفی کلسیتریول بسته به شرایط شما توسط پزشک تعیین می‌شود. دوزهای رایج به صورت یک یا دو بار در روز (0.25 میکروگرم) است.

• کلسیتریول بهتر است همراه با غذا یا طبق دستور پزشک مصرف شود تا جذب آن بهبود یابد. سعی کنید هر روز در زمان مشخصی دارو را مصرف کنید.

• قرص را با یک لیوان آب کامل مصرف کنید و از خرد کردن یا جویدن آن خودداری کنید، مگر این که پزشک دستور دیگری داده باشد. ممکن است پزشک شما توصیه کند مصرف غذاهای حاوی کلسیم را تنظیم کنید. از مصرف بیش از حد مکمل‌های کلسیم یا ویتامین D بدون مشورت پزشک اجتناب کنید.

• از این دارو به طور منظم استفاده کنید تا بیشترین سود را از آن ببرید. برای کمک به یادآوری، آن را هر روز در ساعت معینی مصرف کنید. پیروی از رژیم غذایی توصیه شده توسط پزشک بسیار مهم است تا بیشترین سود را از این دارو ببرید و از عوارض جانبی جدی جلوگیری کنید.

موارد احتیاط

قبل از مصرف قرص کلسیتریول، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله اختلالات قلبی، سابقه لختگی خون، مشکل کبدی یا کلیوی، بیماری کیسه صفرا (زردی انسدادی، فیستول صفراوی) و… با پزشک مشورت کنید. در ادامه به برخی از موارد احتیاط کلسیتریول خواهیم پرداخت؛

• بیماران مبتلا به راشیتیسم هیپوفسفاتمیک (هیپوفسفاتمی خانوادگی) باید درمان خوراکی فسفات خود را دنبال کنند. با این حال، تحریک احتمالی جذب فسفات روده‌ای ممکن است نیاز به مکمل‌های فسفات را تغییر دهد. در مرحله تثبیت درمان، سطح کلسیم سرم باید حداقل دو بار در هفته بررسی شود.

• افزایش ناگهانی مصرف کلسیم به دلیل تغییر رژیم غذایی (به عنوان مثال، محصولات لبنی) یا مکمل‌های کلسیم غیرمجاز ممکن است باعث افزایش کلسیم خون شود. بیماران و بستگان باید در مورد مدیریت رژیم غذایی آموزش داده شوند، از علائم هیپرکلسمی مطلع و در مورد عواقب عدم رعایت توصیه‌های غذایی هشدار داده شوند.

• درمان سطح فسفات معدنی سرم را افزایش می‌دهد. در حالی که این یک اثر مطلوب در بیماران مبتلا به هیپوفسفاتمیک است، در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی باید احتیاط کرد.

• کلسیتریول ممکن است سطح فسفات پلاسما را افزایش دهد. در حالی که این اثر در استئومالاسی هیپوفسفاتمیک مطلوب است، ممکن است باعث کلسیفیکاسیون نابجا به خصوص در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی شود. سطح فسفات پلاسما باید در چنین بیمارانی با تجویز خوراکی عوامل اتصال دهنده فسفات در حد نرمال نگه داشته شود.

• بیمارانی که پس از عمل جراحی بی‌حرکت می‌شوند بیشتر در معرض خطر ابتلا به هیپرکلسمی هستند، بنابراین نظارت مکرر توصیه می‌شود. هنگام تجویز درمان برای بیماران مبتلا به اختلال عملکرد کلیه باید مراقبت‌های ویژه‌ای انجام شود. نظارت بیشتر در این بیماران مناسب است.

• در بیماران مسن مبتلا به بیماری ایسکمیک قلبی، سطح کلسیم سرم باید به دقت کنترل شود. در صورت مشاهده هیپرکلسمی (سطح کلسیم خون بالا)، درمان باید متوقف شود. همچنین باید به خاطر داشت که بیماران سالمند بسیاری از داروهای دیگر را دریافت می‌کنند.

موارد منع مصرف قرص کلسیتریول

• هیپرکلسمی یا شواهدی از سمیت ویتامین D

• حساسیت به کلسیتریول، سایر آنالوگ‌های ویتامین D یا سایر مواد تشکیل دهنده

عوارض قرص کلسیتریول

خواب آلودگی، فشار خون بالا، یبوست، درد شکمی، خارش، شب ادراری، کاهش میل جنسی، درد عضلانی، ضعف، یبوست و… برخی از عوارض قرص کلسیتریول است. به یاد داشته باشید که پزشک شما تشخیص داده که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی، از جمله بثورات پوستی، خارش و تورم (به ویژه در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی، فورا به پزشک مراجعه کنید. در ادامه به برخی عوارض قرص کلسیتریول خواهیم پرداخت؛

• درد شکم

• آریتمی قلبی

• یبوست

• خشکی دهان

• کم آبی بدن

• سردرد

• فشار خون بالا

• کاهش میل جنسی

• درد عضلانی یا استخوانی

• شب ادراری

• خارش

• روان پریشی

• خواب آلودگی

• ضعف

تداخل دارویی کلسیتریول

تداخل قابل توجهی در رابطه با این دارو گزارش نشده است. در صورت مصرف داروهای متعدد، با پزشک مشورت کنید.

مصرف قرص کلسیتریول در دوران بارداری و شیردهی

مصرف کلسیتریول در دوران بارداری باید تحت نظر پزشک باشد. اگر شما به دلیل کمبود ویتامین D یا مشکلات دیگر نیاز به این دارو دارید، پزشک شما ممکن است تصمیم بگیرد که کلسیتریول را برای شما تجویز کند. پزشک شما دارویی با دوز مناسب برای شما تجویز خواهد کرد که ممکن است بسته به نیازهای شما و وضعیت سلامتی تغییر کند.

شرایط نگهداری کلسیتریول

قرص کلسیتریول باید در دمای اتاق و دور از نور نگهداری شود. همچنین مهم است که تمام داروها را از دید و دسترس کودکان دور نگه دارید، زیرا بسیاری از اشکال دارویی (مانند قرص‌های هفتگی و قطره‌های چشمی، کرم‌ها، چسب‌ها و استنشاق‌ها) در برابر کودک مقاوم نیستند و کودکان خردسال می‌توانند آن‌ها را به راحتی باز کنند. داروهای غیر ضروری باید به روش‌های خاصی دور ریخته شوند تا اطمینان حاصل شود که حیوانات خانگی، کودکان و سایر افراد نمی‌توانند آن‌ها را مصرف کنند.

کلام آخر قرص کلسیتریول

ویتامین D، یکی از عناصر ضروری برای سلامت بدن، نقشی حیاتی در حفظ عملکرد مناسب سیستم ایمنی، استحکام استخوان‌ها و تنظیم کلسیم و فسفر ایفا می‌کند. کمبود این ویتامین می‌تواند پیامدهای جبران ‌ناپذیری شامل نرمی استخوان، پوکی استخوان، ضعف عضلانی و حتی افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن به همراه داشته باشد.