قطره برومفناک یکی از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) است که به صورت گسترده در مراقبت‌های پس از جراحی‌های چشمی، به خصوص عمل آب مروارید، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این قطره با مهار تولید پروستاگلاندین‌ها، باعث کاهش التهاب، درد و قرمزی چشم می‌شود و روند بهبود بیمار را تسریع می‌کند. استفاده از برومفناک نیازمند رعایت دقیق دوز، زمان مصرف و نکات بهداشتی است تا از عوارض جانبی مانند خشکی چشم، تحریک یا آسیب قرنیه جلوگیری شود. در این مقاله، با بررسی مکانیسم اثر، موارد مصرف، احتیاط‌ها و نکات کلیدی نگهداری و مصرف قطره چشم برومفناک، راهنمای جامعی برای استفاده ایمن ارائه خواهد شد.
کاربرد قطره چشم برومفناک
قطره چشم برومفناک یک داروی ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) است که برای کاهش درد، التهاب و قرمزی چشم پس از جراحی‌های چشمی مانند عمل آب مروارید استفاده می‌شود. این دارو با مهار تولید مواد التهابی در چشم، باعث بهبود سریع‌تر و کاهش ناراحتی بیمار خواهد شد. برومفناک طبق دستور پزشک و در مدت زمان محدود مصرف می‌شود. استفاده خودسرانه یا طولانی‌مدت آن می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند. برخی از کاربردها و موارد مصرف این دارو به شرح زیر است:
- کاهش درد، التهاب و قرمزی چشم پس از عمل جراحی به خصوص جراحی آب مروارید
- پیشگیری از تورم ماکولا (ادم ماکولار) پس از عمل جراحی چشم در برخی بیماران
- درمان موقت التهاب و تحریکات چشمی ناشی از عوامل مختلف، طبق نظر پزشک
دقت داشته باشید که در برخی موارد پزشک می‌تواند، قطره اشک مصنوعی را همراه با این قطره تجویز کند.
مکانیسم اثر و ترکیبات قطره برومفناک
قطره برومفناک با مهار آنزیم سیکلواکسیژناز (COX-1 و COX-2) مانع تولید پروستاگلاندین‌ها می‌شود. پروستاگلاندین‌ها از عوامل اصلی ایجاد التهاب، درد و قرمزی در بافت‌های چشمی می‌باشند. با کاهش این مواد، التهاب و ناراحتی پس از جراحی چشم به طور مؤثری کنترل خواهد شد. این دارو اثر ضدالتهابی و ضد درد دارد، بدون اینکه عوارض هورمونی کورتیکواستروئیدها را ایجاد کند. برخی از نامهای تجاری این دارو بروماید (Bromday) یا نواک (Nevanac) (در برخی کشورها) است. ترکیبات این قطره شامل موارد زیر است:
- ترکیب فعال برومفناک سدیم (Bromfenac Sodium)
- کلرید بنزالکونیوم (به‌عنوان نگه‌دارنده)
- بورات یا بفرهای مناسب برای تنظیم pH
- سورفکتانت‌ها برای افزایش حلالیت
- آب استریل
نحوه مصرف قطره چشم برومفناک
نحوه مصرف معمولاً طبق دستور چشم‌پزشک تعیین می‌شود و بسته به نوع جراحی یا مشکل چشمی متفاوت است. به طور معمول یک قطره روزانه در چشم آسیب‌دیده استفاده می‌شود. پیش از مصرف باید دست‌ها شسته شوند و از تماس نوک قطره‌چکان با چشم یا پوست جلوگیری شود. این قطره در اشکال دارویی ۰.۰۹٪ و ۰.۱٪ عرضه می‌شود که نوع ۰.۰۹٪ معمولاً یک بار در روز تجویز می‌شود (فرمولاسیون‌های جدیدتر) در حالی که اشکال ۰.۱٪ ممکن است تا دو بار در روز نیاز داشته باشد. برای آگاهی از نحوه مصرف، با ما همراه باشید.
- پیش از هر بار مصرف قطره چشم برومفناک، لازم است دست‌ها با آب و صابون به طور کامل شسته شوند تا از انتقال هرگونه میکروب یا آلودگی به چشم جلوگیری شود؛ این کار یکی از مهم‌ترین مراحل پیشگیری از عفونت‌های چشمی است.
- بطری قطره را قبل از استفاده کمی تکان دهید تا مواد دارویی موجود در محلول به‌خوبی مخلوط شوند و اثربخشی درمانی قطره کاهش پیدا نکند. رسوب احتمالی یا جدا شدن ترکیبات می‌تواند اثر دارو را ضعیف کند.
- برای استفاده صحیح، بهتر است سر کمی به عقب خم شود و با یک دست پلک پایین به آرامی پایین کشیده شود تا فضایی مانند کیسه کوچک بین پلک و چشم ایجاد شود که محل مناسب برای ریختن قطره است.
- یک قطره از محلول دارویی را به صورت مستقیم در داخل همین کیسه پلکی بچکانید و از ریختن دارو روی سطح خارجی پلک یا گونه پرهیز کنید.
- پس از ریختن قطره، پلک‌ها را آرام ببندید و سعی کنید چند ثانیه چشم‌ها را فشار ندهید تا دارو فرصت جذب در بافت‌های چشمی را پیدا کند؛ مالش دادن چشم در این حالت می‌تواند اثر دارو را کم کند.
- اگر پزشک هم‌زمان چند نوع قطره یا داروی چشمی برایتان تجویز کرده است، باید بین مصرف هر قطره فاصله زمانی ۵ تا ۱۰ دقیقه رعایت شود؛ این فاصله از رقیق شدن یا شسته شدن دارو توسط قطره دیگر جلوگیری می‌کند.
- میزان و مدت مصرف قطره چشم برومفناک باید طبق تجویز چشم‌پزشک انجام گیرد؛ استفاده طولانی‌تر یا بیشتر از حد توصیه‌شده می‌تواند موجب بروز عوارضی مانند تحریک چشم، خشکی یا مشکلات جدی‌تر شود.
دوز مصرفی در کودکان
دوز مصرفی قطره چشم برومفناک در کودکان به طور روتین مشخص نشده است و ایمنی و اثربخشی آن در سنین پایین به صورت کامل تأیید نشده است. در بیشتر منابع، مصرف این دارو برای افراد زیر ۱۸ سال توصیه نمی‌شود.
- در کودکان، تجویز تنها باید توسط پزشک متخصص و بر اساس شرایط خاص بیماری باشد.
- مصرف خودسرانه یا استفاده بر اساس دوز بزرگسالان می‌تواند خطر بروز عوارض جدی داشته باشد.
- در صورت نیاز به درمان ضدالتهاب چشمی برای کودک، معمولاً داروهای جایگزین ایمن‌تر تجویز می‌شوند.
عوارض قطره چشم برومفناک
عوارض معمولاً خفیف و موقتی است، ولی در برخی افراد می‌توانند شدیدتر بروز کنند. این دارو ممکن است باعث تحریک، سوزش یا تاری دید موقت شود. مصرف طولانی‌مدت یا خودسرانه آن می‌تواند خطر آسیب قرنیه و عفونت‌های چشمی را افزایش دهد. در صورت بروز علائم غیرعادی یا تداوم عوارض باید به پزشک مراجعه کرد. برخی از عوارض شایع عبارتند از:
- سوزش و خارش چشم
- قرمزی و التهاب ملتحمه
- تاری دید موقت
- خشکی یا احساس جسم خارجی در چشم
- سردرد یا ناراحتی خفیف اطراف چشم
- حساسیت یا واکنش آلرژیک نادر
عوارض مصرف طولانی‌مدت
مصرف طولانی‌مدت قطره چشم برومفناک می‌تواند باعث بروز مشکلات جدی در سلامت چشم شود. استفاده بیش از حد ممکن است به آسیب قرنیه، تأخیر در ترمیم زخم‌های چشمی و حتی سوراخ شدن قرنیه منجر شود. همچنین احتمال افزایش خشکی چشم، تحریک مداوم، حساسیت دارویی و خطر ابتلا به عفونت‌های چشمی بالا می‌رود. بنابراین این دارو باید فقط در مدت زمان تجویزشده توسط چشم‌پزشک مصرف شود.
موارد احتیاط
قبل از مصرف قطره چشم برومفناک باید چند نکته احتیاطی را در نظر گرفت. افرادی که سابقه حساسیت به داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) یا سایر ترکیبات قطره دارند، باید از مصرف آن خودداری کنند. همچنین بیماران مبتلا به مشکلات قرنیه، زخم چشم یا عفونت‌های چشمی باید با احتیاط مصرف کنند. مصرف طولانی‌مدت و بدون نظارت پزشک می‌تواند منجر به آسیب چشم شود. در کودکان و زنان باردار یا شیرده نیز استفاده فقط با دستور پزشک مجاز است. برخی از موارد احتیاط این قطره به شرح زیر است:
- حساسیت به NSAID یا برومفناک
- زخم یا آسیب قرنیه
- عفونت‌های چشمی فعال
- مصرف طولانی‌مدت بدون نظر پزشک
- کودکان
موارد منع مصرف قطره برومفناک
قطره چشم برومفناک دارای خطرات و موارد منع مصرف است که عبارتند از:
- حساسیت شناخته‌شده به برومفناک یا سایر داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID)
- عفونت فعال چشمی مانند کنژکتیویت باکتریایی یا ویروسی
- زخم یا آسیب شدید قرنیه
- استفاده در کودکان بدون نظر مستقیم چشم‌پزشک
- زنان باردار یا شیرده
مصرف قطره برومفناک در بارداری
استفاده از قطره چشم برومفناک در دوران بارداری باید بسیار با احتیاط انجام شود و تنها در صورت ضرورت و تحت نظر مستقیم چشم‌پزشک مجاز است. شواهد کافی درباره ایمنی این دارو برای جنین وجود ندارد و استفاده خودسرانه می‌تواند خطراتی برای رشد و سلامت جنین ایجاد کند. به خصوص در سه ماهه اول بارداری، احتمال بروز عوارض بیشتر است. پزشک دوز و مدت مصرف را دقیق تعیین می‌کند و تنها زمانی تجویز می‌شود که منافع درمانی برای مادر بر خطرات احتمالی جنین برتری داشته باشد.
قطره چشم برومفناک در کودکان
مصرف قطره چشم برومفناک در کودکان با خطرات خاصی همراه است، ایمنی و اثربخشی آن در سنین پایین به‌طور کامل ثابت نشده است. این دارو می‌تواند سبب عوارض زیر در کودکان شود:
- تحریک و سوزش چشم
- خشکی یا احساس جسم خارجی در چشم
- تأخیر در بهبود زخم‌های چشمی
- افزایش خطر عفونت‌های چشمی
- واکنش‌های آلرژیک یا حساسیت دارویی
قطره چشم برومفناک در سالمندان
مصرف قطره برومفناک در سالمندان با دقت بیشتری انجام می‌شود. احتمال ابتلا به بیماری‌های چشمی مزمن و خشکی چشم در این گروه سنی بیشتر است. سالمندان ممکن است نسبت به اثرات دارو حساس‌تر باشند و عوارضی شامل سوزش، خشکی، تاری دید یا تحریک ملتحمه بیشتر مشاهده شده است. همچنین مصرف طولانی‌مدت می‌تواند خطر آسیب قرنیه و عفونت‌های چشمی را افزایش دهد، بنابراین مصرف باید طبق دستور پزشک و با پایش منظم وضعیت چشم انجام شود.
تداخل دارویی
این قطره ممکن است با سایر داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) و داروهای چشمی مانند کورتیکواستروئیدها تداخل داشته باشد. این تداخل می‌تواند اثر ضدالتهابی دارو یا جذب آن را تغییر دهد و خطر تحریک یا آسیب قرنیه را افزایش دهد. پیش از مصرف، پزشک باید از تمام داروهای فعلی مطلع شود.
شرایط نگهداری قطره برومفناک
قطره برومفناک باید در دمای اتاق، بین ۱۵ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شود. پس از باز شدن بطری، دارو حداکثر ۴ هفته قابل استفاده است و باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگه داشته شود.
کلام آخر
این مقاله به بررسی کاهش درد، التهاب و قرمزی چشم پس از جراحی‌های چشمی مانند عمل آب مروارید با قطره برومفناک، از مجله داروخانه آنلاین دکتر زمانی پرداخت. استفاده صحیح و تحت نظر پزشک، همراه با رعایت دوز، زمان مصرف و نکات بهداشتی، می‌تواند اثرات درمانی مطلوب را تضمین کند و از بروز عوارض جانبی جلوگیری نماید. توجه به شرایط خاص مانند کودکان، سالمندان و زنان باردار اهمیت ویژه‌ای دارد. با رعایت نکات احتیاطی و نگهداری مناسب، برومفناک می‌تواند به عنوان یک گزینه ایمن و مؤثر در مراقبت‌های پس از جراحی چشم مورد استفاده قرار گیرد.
