گشاد کردن مردمک چشم (میدریازیس) و فلج موقت عضلات مژگانی چشم (سیکلوپلژی) از روش‌های مهم و کاربردی در چشم‌پزشکی است که به تشخیص دقیق‌تر و درمان بهتر بسیاری از بیماری‌های چشمی کمک می‌کنند. قطره چشمی هماتروپین به عنوان یک داروی آنتی‌کولینرژیک، نقش کلیدی در این فرآیند ایفا می‌کند. با تاثیر بر عضلات صاف چشم، این قطره باعث گشاد شدن مردمک و کاهش انقباض عضلات مژگانی می‌شود. علاوه بر این، فلج موقت عضلات مژگانی با کاهش درد و اسپاسم‌های ناشی از التهاب‌های داخل چشم، سبب بهبود کیفیت زندگی بیماران می‌شود.
قطره چشمی هماتروپین با خاصیت گشادکنندگی مردمک و فلج موقت عضلات مژگانی، ابزاری مهم در چشم‌پزشکی است. این دارو برای تسهیل معاینات دقیق‌تر و درمان التهاب‌های داخل چشم به کار می‌رود و با کاهش اسپاسم عضلات، درد را کاهش می‌دهد. یکی از محصولات مرتبط با این قطره، قطره اشک مصنوعی است.
قطره چشمی هماتروپین چیست؟
قطره چشمی هماتروپین (Homatropine) نوعی داروی چشمی است که برای گشاد کردن مردمک چشم و فلج موقت عضلات متمرکزکننده چشم (سایکلوپلژی) استفاده می‌شود. این قطره به گروه داروهای آنتی‌کولینرژیک تعلق دارد و با مهار عملکرد استیل‌کولین در عضلات چشم عمل می‌کند. برخی از موارد مصرف این قطره چشمی به شرح زیر است:
معاینه چشم
درمان یووئیت
استراحت دادن به عضلات متمرکزکننده چشم
مزایای قطره چشمی هماتروپین
قطره هماتروپین یکی از داروهای مهم در حوزه چشم پزشکی است که با مهار گیرنده‌های موسکارینی باعث گشاد شدن مردمک و فلج موقت تطابق چشم می‌شود. برخی از مزایای این قطره شامل موارد زیر است:
گشاد کردن مردمک: قطره چشمی هماتروپین باعث شل شدن عضله اسفنکتر مردمک چشم می‌شود و در نتیجه مردمک گشاد می‌شود. این حالت به پزشک اجازه می‌دهد ته چشم (شبکیه، عصب بینایی و عروق) را به خوبی بررسی کند. به علاوه، با مشورت پزشک می‌توانید از مکمل های کمک درمانی بینایی (چشم) استفاده کنید.
فلج تطابق چشم (سایکلوپلژی): این دارو عضلات متمرکزکننده لنز چشم را موقتاً فلج می‌کند و چشم را در حالت استراحت قرار می‌دهد. برخی از مزایای آن شامل تشخیص مشکلات انکساری در کودکان (مانند آستیگماتیسم یا نزدیک‌بینی پنهان) و کاهش خستگی و درد چشمی ناشی از اسپاسم عضلات تطابق است.
کاهش درد در التهاب عنبیه و یووئیت: در بیماری‌هایی از جمله یووئیت قدامی (التهاب عنبیه)، مردمک چشم می‌تواند منقبض شود و درد ایجاد کند. هماتروپین با گشاد کردن مردمک، از چسبیدن عنبیه به عدسی جلوگیری کرده و درد را کاهش می‌دهد.
مدت زمان اثر کنترل شده: این دارو نسبت به داروهایی مانند آتروپین، مدت زمان اثر کوتاه‌تری دارد (1 تا 3 روز). مناسب برای بیمارانی است که به گشاد شدن بلند مدت مردمک نیاز ندارند، از جمله کودکان یا افرادی که پس از معاینه باید زودتر به دید طبیعی خود برگردند.
ترکیبات قطره هماتروپین
این قطره تحت برندهای مختلفی در بازار موجود است که هر کدام دارای ترکیبات جانبی متفاوتی است. برخی از ترکیبات قطره چشمی هماتروپین به شرح زیر است:
هماتروپین هیدروبروماید (ترکیب اصلی)
بنزالکونیوم کلراید
اسید بوریک (Boric Acid) یا بورات سدیم
آب استریل برای تزریق
نحوه مصرف قطره چشمی هماتروپین
قبل از مصرف، اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی شامل مقدار و زمان مصرف را با دقت بررسی کنید. برای آگاهی از نحوه مصرف این قطره چشمی با ما همراه باشید.
ابتدا دست‌های خود را به خوبی شستشو دهید و بطری قطره را تکان دهید (در صورتی که در برچسب دارو ذکر شده باشد).
سر خود را کمی به عقب خم کرده و به بالا نگاه کنید. پلک پایین را به‌آرامی به سمت پایین بکشید تا یک فضای کوچک (مانند یک کیسه) ایجاد شود.
یک قطره از دارو را در فضای بین پلک پایین و چشم بریزید. چشم را ببندید و به آرامی گوشه داخلی چشم (نزدیک بینی) را با انگشت فشار دهید. این کار به مدت 1 تا 2 دقیقه انجام شود تا از ورود دارو به مجاری اشکی و جذب سیستمیک جلوگیری شود.
اگر پزشک تجویز کرده که چند قطره یا در دو چشم استفاده شود، همین مراحل را برای چشم دیگر تکرار کنید. در صورت استفاده از چند نوع قطره چشمی متفاوت، بین هر قطره حداقل ۵ تا ۱۰ دقیقه فاصله بگذارید.
از بین بردن اثر قطره هماتروپین
برای از بین بردن یا کاهش اثر قطره چشمی هماتروپین، باید توجه داشت که این دارو اثر بلند مدتی دارد و به صورت طبیعی و تدریجی طی چند ساعت تا چند روز (بسته به غلظت دارو و ویژگی‌های فردی) از بین می‌رود. اثر هماتروپین طی ۱۲ تا ۳۶ ساعت (و گاهی تا ۷۲ ساعت) از بین می‌رود. بهترین و مطمئن‌ترین راه، صبوری و گذشت زمان است تا بدن به صورت طبیعی دارو را از بافت چشم پاکسازی کند.
عوارض قطره هماتروپین
مصرف این قطره مانند بسیاری از داروها با عوارض جانبی خفیف تا شدیدی همراه است. برخی از عوارض قطره چشمی هماتروپین شامل موارد زیر است:
تاری دید
حساسیت به نور
خشکی دهان
افزایش فشار داخل چشم (نادر)
تحریک یا سوزش موضعی چشم
موارد احتیاط و منع مصرف
قبل از استفاده، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. برخی از موارد احتیاط این قطره به شرح زیر است:
قطره هماتروپین ممکن است فشار داخل چشم را بالا ببرد و باعث تشدید این بیماری شود. بنابراین، اگر سابقه گلوکوم دارید، حتماً قبل از استفاده با چشم‌پزشک مشورت کنید.
چشم کودکان، به خصوص زیر ۳ سال، نسبت به این دارو حساس‌تر است و ممکن است علائمی مانند خواب‌آلودگی، تب، گیجی یا خشکی دهان نشان دهند. بنابراین مصرف آن در کودکان فقط باید با نظر پزشک انجام شود.
در افراد مسن، احتمال بروز تاری دید طولانی، حساسیت بیشتر به نور و خشکی چشم بیشتر است. اگر سالمند هستید و از این قطره استفاده می‌کنید، مراقب وضعیت بینایی خود باشید.
در برخی موارد، ممکن است ترکیبات این قطره از طریق چشم جذب بدن شوند و روی جنین یا نوزاد اثر بگذارند. پس اگر باردار یا شیرده هستید، حتماً با پزشک مشورت کنید.
مصرف این قطره در برخی بیماران با تاری دید و کاهش قدرت بینایی همراه بوده است. در صورت بروز، از انجام فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری بالا یا دید بالایی است خودداری کنید.
اگر از لنز تماسی استفاده می‌کنید، لنز را قبل از چکاندن قطره درآورید و حداقل ۱۵ دقیقه بعد دوباره آن را بگذارید. برخی مواد در قطره می‌توانند لنز را خراب کنند.
مصرف قطره چشمی هماتروپین در بارداری
این قطره در دسته C در دوران بارداری قرار دارد و باید با احتیاط و نسخه پزشک مصرف شود. یعنی مطالعات کافی انسانی برای بررسی ایمنی آن انجام نشده و در مطالعات حیوانات در برخی موارد عوارضی دیده شده است. پزشک فقط زمانی آن را تجویز می‌کند که فایده درمان برای مادر بیشتر از خطر احتمالی برای جنین باشد.
تداخل دارویی قطره هماتروپین
دقت داشته باشید که در زمان مصرف این قطره، نباید از قطره چشمی دیگری استفاده کنید. مصرف همزمان چند قطره با یکدیگر خطر عوارض و تداخلات دارویی را افزایش می‌دهد. به همین جهت، داروهای مصرفی تجویزی و گیاهی خود را به پزشک اطلاع دهید تا در صورت نیاز نسخه را تغییر دهد.
شرایط نگهداری قطره هماتروپین
این قطره در دمای معمول اتاق، بین ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد نگهداری شود. پس از هر بار استفاده، درب قطره‌چکان به خوبی بسته شود تا از آلودگی جلوگیری شود.
کلام آخر
این مقاله به بررسی گشاد کردن مردمک چشم و فلج موقت عضلات مژگانی چشم با قطره هماتروپین، از مجله داروخانه آنلاین دکتر زمانی پرداخت. استفاده از این قطره ابزاری مؤثر در تشخیص دقیق‌تر بیماری‌های چشمی و تسهیل روند درمان است. با کاهش اسپاسم عضلات داخل چشم، هماتروپین می‌تواند به کاهش درد و ناراحتی بیماران کمک کند. با وجود فواید قابل توجه، توجه به موارد احتیاط و مصرف تحت نظر پزشک اهمیت بالایی دارد تا عوارض جانبی احتمالی به حداقل برسد.
