گلوکوم یکی از شایع‌ترین بیماری‌های چشمی است که به دلیل افزایش فشار داخل چشم، می‌تواند منجر به آسیب به عصب بینایی و در نهایت کوری شود. درمان به موقع و مؤثر این بیماری برای حفظ بینایی ضروری است. یکی از داروهایی که برای کنترل فشار چشم و درمان گلوکوم به کار می‌رود، قطره چشمی پیلوکارپین است. این دارو با تحریک گیرنده‌های خاص در چشم، موجب افزایش جریان مایع درون چشم و کاهش فشار داخل آن می‌شود. قطره پیلوکارپین به عنوان یک داروی کاهش‌دهنده فشار چشم، در بسیاری از بیماران گلوکوم مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله به بررسی مکانیسم اثر، موارد مصرف، عوارض و نکات مهم در استفاده از پیلوکارپین برای درمان گلوکوم و کنترل فشار داخل چشم پرداخته خواهد شد.
قطره پیلوکارپین برای چیست؟
قطره چشمی پیلوکارپین برای درمان گلوکوم (فشار چشم بالا) و تسکین خشکی چشم استفاده می‌شود. این دارو باعث کاهش فشار داخل چشم شده و از طریق تحریک گیرنده‌های خاص در چشم، ترشح مایع اشک را افزایش می‌دهد. پیلوکارپین همچنین در درمان سندروم شوگرن و در مواردی که خشکی شدید چشم ایجاد می‌شود، کاربرد دارد. استفاده از این دارو تحت نظر پزشک باید باشد.
موارد مصرف قطره چشمی پیلوکارپین
- درمان گلوکوم (فشار چشم بالا)
- کاهش فشار داخل چشم در بیماری‌های چشمی
- درمان خشکی چشم ناشی از سندروم شوگرن یا سایر علل
- تحریک ترشح اشک در افراد با خشکی چشم
- در برخی موارد برای درمان مشکلات مردمک چشم
موارد مصرف قطره چشمی پیلوکارپین
پاراسمپاتومیمتیک کولینرژیک با اثر غالب موسکارینی؛ ترشح غدد برون ریز را افزایش می‌دهد که عرق، اشک، غدد بزاقی، پانکراس و سلول‌های مخاطی دستگاه تنفسی ممکن است تحریک شوند. همچنین تون و تحرک کیسه صفرا، مجرای صفراوی و مجاری ادراری افزایش می‌یابد. نیمه عمر دارو 0.76-1.35 ساعت با شروع 20 دقیقه (پاسخ اولیه برای خشکی دهان) در مدت زمان 3-5 ساعت (تک دوز)، > 10 ساعت (چند دوز) می‌باشد. پیک زمان پلاسما 0.85-1.25 ساعت و وعده غذایی پرچرب، سرعت و میزان جذب را کاهش می‌دهد.
نحوه مصرف قطره پیلوکارپین
قبل از مصرف قطره چشمی پیلوکارپین، اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی دارو را مطالعه کنید. قطره چشمی پیلوکارپین را طبق دستور پزشک، روزانه در چشم‌های آسیب دیده استفاده کنید. همچنین پزشک برای برخی بیماران در کنار این دارو، یک قطره دیگر 3 تا 6 ساعت پس از اولین دوز تجویز می‌کند. برای جلوگیری از آلودگی، نوک قطره چکان را لمس نکنید یا اجازه ندهید با چشم یا هر سطح دیگری تماس داشته باشد. اگر از لنزهای تماسی استفاده می‌کنید، قبل از استفاده از قطره چشمی آن را بردارید. حداقل 10 دقیقه قبل از تعویض لنزهای تماسی خود صبر کنید. برای استفاده از قطره چشمی، سر خود را به عقب خم کنید، به سمت بالا نگاه کنید و پلک پایین را به سمت پایین بکشید تا یک کیسه بسازید. قطره چکان را مستقیماً روی چشم خود نگه دارید و یک قطره را داخل کیسه بریزید. برخی از نکات طریقه مصرف قطره چشمی پیلوکارپین شامل موارد زیر می‌باشد؛
- بعد از مصرف قطره چشمی پیلوکارپین، از تخلیه قطره داخل چشم جلوگیری کنید تا دارو جذب چشم شود. همچنین بعد از مصرف قطره، چشمان خود را به آرامی ببندید و یک انگشت خود را در گوشه چشم خود (نزدیک بینی) قرار دهید. قبل از باز کردن چشمان خود به مدت 1 تا 2 دقیقه فشار ملایمی وارد کنید تا از تخلیه قطره جلوگیری شود.
- بعد از مصرف قطره چشمی سعی کنید پلک نزنید و چشم خود را مالش ندهید.
- پس از هر بار استفاده، درپوش قطره چکان را تعویض کنید. اگر از نوع دیگری از داروی چشمی (مانند پماد) استفاده می‌کنید، حداقل 5 دقیقه قبل از استفاده از داروهای دیگر صبر کنید.
- قبل از استفاده از پماد از قطره‌های چشمی استفاده کنید تا قطره‌ها وارد چشم شوند. در صورت بروز خشکی، قرمزی یا التهاب در چشم، مصرف دارو را قطع و به پزشک مراجعه کنید.
بهترین زمان مصرف قطره چشمی پیلوکارپین
بهترین زمان مصرف قطره پیلوکارپین طبق دستور پزشک تعیین می‌شود. در درمان گلوکوم، از این قطره دو تا چهار بار در روز استفاده می‌شود. برای تسکین خشکی چشم، ممکن است نیاز به استفاده بیشتر در طول روز باشد. توصیه می‌شود که قبل از مصرف، دست‌ها شسته شده و سپس قطره به دقت در چشم چکانده شود. همچنین باید از تماس قطره با سطح داخلی چشم خودداری کرد.
قطره پیلوکارپین برای پیرچشمی
قطره پیلوکارپین برای درمان پیرچشمی (پیری چشم) استفاده نمی‌شود. این دارو بیشتر برای درمان گلوکوم و خشکی چشم تجویز می‌شود. قطره چشمی پیلوکارپین با تحریک گیرنده‌های چشمی باعث انقباض مردمک چشم و کاهش فشار داخل چشم می‌شود. در برخی موارد، پزشک ممکن است از پیلوکارپین برای کمک به بهبود دید نزدیک در افرادی که پیرچشمی دارند، استفاده کند، با این حال، این کاربرد به صورت خاص و با تجویز پزشک است. برای درمان پیرچشمی، عینک‌های مطالعه یا لنزهای مخصوص توصیه می‌شود.
موارد احتیاط
قبل از مصرف قطره پیلوکارپین، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. در صورت داشتن سوابق پزشکی از جمله عنبیه حاد، گلوکوم با زاویه باریک، بیماری قلبی (مانند درد قفسه سینه، نارسایی قلبی، حمله قلبی، ضربان قلب آهسته)، فشار خون پایین یا بالا، مشکلات کبدی، بیماری کیسه صفرا (مانند سنگ کیسه صفرا)، سنگ کلیه، اختلالات خلقی (مانند افسردگی، روان‌پریشی، مشکلات فکری یا درکی مانند زوال عقل، آلزایمر)، مشکلات معده و… با پزشک مشورت کنید. موارد احتیاط به شرح زیر است:
- افرادی که به قطره پیلوکارپین یا هر یک از ترکیبات آن حساسیت دارند، باید از مصرف این دارو خودداری کنند. حساسیت به این قطره می‌تواند باعث ایجاد واکنش‌های آلرژیک نظیر التهاب، خارش یا تورم در ناحیه چشم شود.
- قطره پیلوکارپین ممکن است باعث انقباض عضلات تنفسی در افراد مبتلا به آسم یا بیماری‌های تنفسی شود. در نتیجه، افرادی که به این بیماری‌ها مبتلا می‌باشند باید تحت نظر پزشک از این دارو استفاده کنند.
- کسانی که دارای مشکلات چشمی مانند التهاب چشم، زخم قرنیه یا عفونت‌های چشمی می‌باشند، باید از مصرف این دارو خودداری کنند یا تنها تحت نظر پزشک از آن استفاده کنند.
- قطره پیلوکارپین ممکن است باعث کاهش قدرت دید در شب و تاری دید شود، زیرا باعث انقباض مردمک می‌شود. بنابراین، افرادی که این دارو را مصرف می‌کنند باید از رانندگی یا فعالیت‌های مشابه که نیاز به دید واضح دارند، خودداری کنند.
- استفاده بیش از حد از قطره چشمی پیلوکارپین می‌تواند باعث خشکی چشم شود، به خصوص در افرادی که مشکلات مربوط به غدد اشکی دارند. در این صورت، ممکن است نیاز به استفاده از قطره‌های اشک مصنوعی برای حفظ رطوبت چشم باشد.
عوارض قطره پیلوکارپین
تعریق، حالت تهوع، آبریزش بینی، لرز، گرگرفتگی، میل مکرر به ادرار کردن، سرگیجه، ضعف، اسهال و تاری دید برخی از عوارض داروی پیلوکارپین می‌باشد. اگر هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. در ادامه به برخی از عوارض جانبی قطره چشمی پیلوکاپین خواهیم پرداخت؛
- تاری دید
- سوزش و تحریک چشم
- خشکی چشم
- حساسیت به نور
- درد یا ناراحتی در ناحیه چشم
- سردرد
- مشکل تنفسی
- حالت تهوع یا استفراغ
- تغییرات در چشم
- زخم قرنیه
تداخل دارویی پیلوکارپین
پیلوکارپین (Pilocarpine) یک داروی تجویزی است که برای درمان انواع بیماری‌ها از جمله گلوکوم، خشکی چشم و مشکلات مثانه استفاده می‌شود. مهم است که قبل از مصرف هر داروی دیگری، از جمله داروهای بدون نسخه، مکمل‌ها و داروهای گیاهی، با پزشک خود در مورد تداخلات دارویی پیلوکارپین صحبت کنید. با این حال مصرف داروهای زیر سبب ایجاد تداخل یا کاهش اثر پیلوکارپین خواهد شد؛
- داروهای آنتی کولینرژیک
- داروهای ضد فشار خون
- داروهای مهارکننده بتا
- الکل و کافئین
مصرف قطره پیلوکارپین در دوران بارداری
مصرف قطره پیلوکارپین در دوران بارداری باید با احتیاط و تحت نظر پزشک صورت گیرد. این دارو از طریق چشم جذب می‌شود، ولی هنوز تأثیرات دقیقی بر جنین وجود ندارد. بنابراین، پزشک تنها در صورت نیاز شدید به این دارو در دوران بارداری آن را تجویز می‌کند. در صورت تجویز، باید دقت شود که استفاده از دارو به حداقل ممکن محدود شود. در هر صورت، قبل از مصرف پیلوکارپین در بارداری، مشاوره پزشکی ضروری است.
اثرات قطره پیلوکارپین در شیردهی
هیچ اطلاعاتی در مورد وجود قطره چشمی پیلوکارپین در شیر مادر، اثرات آن بر روی شیرخواران یا تولید شیر وجود ندارد تا خطر این دارو را برای نوزاد در دوران شیردهی نشان دهد. پیلوکارپین یا متابولیت‌های آن در شیر موش‌های شیرده دفع می‌شود. سطوح سیستمیک پیلوکارپین پس از تجویز موضعی چشمی پایین است و سطوح قابل اندازه گیری پیلوکارپین در شیر مادر پس از تجویز موضعی چشمی مشخص نیست. فواید رشدی و سلامتی تغذیه با شیر مادر باید همراه با نیاز بالینی مادر به درمان و هرگونه عوارض جانبی احتمالی بر روی کودک شیرده از درمان در نظر گرفته شود.
شرایط نگهداری قطره پیلوکارپین
قطره پیلوکارپین باید در دمای اتاق و دور از تابش مستقیم نور خورشید نگهداری شود. پس از باز کردن درب بطری، باید ظرف مدت چند هفته مصرف شود و دور از دسترس کودکان نگهداری گردد.
کلام آخر قطره پیلوکارپین
این مقاله به بررسی درمان گلوکوم و فشار داخل چشم با قطره پیلوکارپین، از مجله داروخانه آنلاین دکتر زمانی پرداخت. استفاده از این دارو می‌تواند به جلوگیری از آسیب به عصب بینایی و حفظ بینایی در بیماران مبتلا به گلوکوم کمک کند. با این حال، مصرف پیلوکارپین باید تحت نظر پزشک و با توجه به شرایط فردی بیمار صورت گیرد تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود. رعایت دقت در مصرف این دارو برای درمان موفقیت‌آمیز گلوکوم ضروری است.
