شربت تئوفیلین جی یکی از داروهای شناختهشده در درمان بیماریهای مزمن تنفسی است که سالهاست در کنترل علائم مانند تنگی نفس، خسخس سینه و اسپاسم راههای هوایی کاربرد دارد. این دارو با اثر مستقیم بر عضلات صاف نایژهها، باعث بهبود جریان هوا و تنفس راحتتر خواهد شد. با وجود اثربخشی مناسب، تئوفیلین جی به علت دامنه ایمنی محدود، نیازمند مصرف دقیق و آگاهانه است. آشنایی با موارد مصرف، مقدار مصرف، عوارض، تداخلات دارویی و نکات ایمنی این شربت، نقش مهمی در استفاده صحیح و پیشگیری از عوارض ناخواسته دارد.
شربت تئوفیلین جی برای چیست؟
شربت تئوفیلین جی دارویی گشادکننده راههای هوایی است که برای کمک به تنفس در بیماریهای مزمن ریوی استفاده میشود. این شربت در درمان آسم، برونشیت مزمن و بیماری انسدادی مزمن ریه کاربرد دارد. تئوفیلین با شلکردن عضلات اطراف نایژهها جریان هوا را بهبود میدهد. مصرف آن باید منظم و طبق دستور پزشک باشد و دوز نامناسب میتواند عوارضی مانند تپش قلب، تهوع و بیقراری ایجاد کند.
برخی از موارد مصرف یا کاربرد این شربت به شرح زیر است:
- آسم (آسم مزمن و شبانه)
- برونشیت مزمن
- بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)
- تنگی نفس ناشی از اسپاسم راههای هوایی
- خسخس سینه
- کمک به پیشگیری از حملات تنفسی در بیماران ریوی مزمن
شربت تئوفیلین جی برای گلو درد
این دارو برای گلودرد کاربردی ندارد. این دارو گشادکنندهی راههای هوایی است و برای بیماریهای تنفسی مانند آسم، برونشیت و COPD استفاده میشود. اگر گلودرد ناشی از عفونت، سرماخوردگی، حساسیت یا رفلاکس باشد، تئوفیلین کمکی نمیکند و مصرف بیمورد آن میتواند عوارضی مثل تپش قلب و بیقراری ایجاد کند. برای گلودرد باید علت مشخص شود و درمان متناسب (مانند مسکن، آنتیهیستامین یا آنتیبیوتیک در صورت لزوم) انتخاب شود.
به نقل از Mayoclinic، تئوفیلین به گروهی از داروها به نام گشادکنندههای برونش تعلق دارد. گشادکنندههای برونش داروهایی هستند که عضلات لولههای برونش (مجاری هوایی) ریهها را شل میکنند. آنها با افزایش جریان هوا از طریق لولههای برونش، سرفه، خس خس سینه، تنگی نفس و مشکلات تنفسی را تسکین میدهند.
شربت تئوفیلین جی برای سرفه کودکان
تئوفیلین جی برای سرفهی ساده کودکان انتخاب مناسبی نیست. این دارو مخصوص باز کردن راههای هوایی است و زمانی کاربرد دارد که سرفه به علت آسم، خسخس سینه یا اسپاسم نایژهها باشد. در سرفههای شایع کودکان مثل سرفهی ناشی از سرماخوردگی، عفونت ویروسی یا حساسیت خفیف، تئوفیلین کمکی نمیکند و حتی میتواند باعث عوارضی مانند بیقراری، تهوع، تپش قلب و اختلال خواب شود.
بیماران برای کنترل بیماری ریه یا گلودرد، میتوانید از قرص سرماخوردگی و آنفولانزا یا شربت ریه استفاده کنید.
طریقه مصرف شربت تئوفیلین جی
شربت تئوفیلین جی باید طبق دستور پزشک مصرف شود و مقدار مصرف آن به سن، وزن و وضعیت تنفسی بیمار بستگی دارد. این دارو معمولاً در ساعات منظم و با فاصله زمانی مشخص مصرف میشود تا سطح خونی ثابت داشته باشد. مصرف خودسرانه یا نامنظم میتواند باعث کاهش اثر درمانی یا بروز عوارض شود.
- کودکان: مقدار مصرف بر اساس وزن بدن محاسبه میشود (حدود ۵–۷ میلیگرم بهازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز) که در ۲ تا ۳ نوبت مساوی مصرف میشود.
- کودکان زیر ۶ سال: اغلب هر ۸ ساعت یکبار طبق مقدار تعیینشده توسط پزشک
- کودکان بالای ۶ سال: هر ۶ تا ۸ ساعت یکبار
- بزرگسالان: مقدار رایج ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلیگرم در روز در ۲ یا ۳ نوبت منقسم
- دارو بهتر است هر روز در ساعتهای ثابت مصرف شود. مصرف شربت ترجیحاً بعد از غذا انجام شود تا ناراحتی معده کمتر شود.
- مقادیر ذکرشده صرفا راهنمای کلی هستند و دوز دقیق باید بر اساس پاسخ بالینی و در صورت لزوم با اندازهگیری سطح خونی تنظیم شود.
مقدار مصرف شربت تئوفیلین جی برای کودکان
مقدار مصرف در کودکان بر اساس وزن بدن تعیین میشود و باید با نظر پزشک باشد. دوز معمول این دارو حدود ۵ تا ۷ میلیگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز است که در ۲ یا ۳ نوبت مساوی و هر ۶ تا ۸ ساعت یکبار مصرف میشود. بهتر است شربت بعد از غذا داده شود. مصرف بیش از حد میتواند باعث بیقراری، تهوع، تپش قلب و اختلال خواب در کودک شود، بنابراین پایش دقیق اهمیت زیادی دارد.
فراموشی مصرف شربت تئوفیلین جی
فراموشی مصرف شربت تئوفیلین جی، به محض یادآوری میتوان دوز فراموششده را مصرف کرد، مگر اینکه به زمان نوبت بعدی نزدیک باشد. در این حالت، فقط نوبت بعدی طبق برنامه مصرف شود و از دو برابر کردن دوز خودداری گردد. مصرف نامنظم میتواند اثر درمانی دارو را کاهش دهد یا خطر عوارضی مانند تپش قلب و بیقراری را افزایش دهد. برای پیشگیری از فراموشی، مصرف دارو در ساعتهای ثابت روز توصیه میشود.
مکانیسم اثر شربت تئوفیلین جی
نحوه عملکرد بر پایه گشاد کردن راههای هوایی است. این دارو با مهار آنزیم فسفودیاستراز باعث افزایش سطح AMP حلقوی در سلولها میشود و در نتیجه عضلات صاف نایژهها شل میگردند. همچنین تئوفیلین حساسیت مرکز تنفس به دیاکسیدکربن را افزایش داده و قدرت انقباض عضلات تنفسی را بهبود میبخشد. حاصل این فرایند، کاهش اسپاسم نایژهها و بهبود جریان هوا در ریهها است.
شربت تئوفیلین جی این شربت از ترکیب دو دارو با عملکردهای متفاوت ساخته شده است.
- تئوفیلین (Theophylline)؛ با مهار آنزیم فسفودیاستراز، عضلات صاف دور نایژهها را شل میکند و مسیر عبور هوا را باز نگه میدارد.
- گایافنزین (Guaifenesin)؛ با افزایش حجم و کاهش چسبندگی ترشحات ریوی، باعث میشود خلطهای چسبیده به دیواره ریه راحتتر با سرفه خارج شوند.
- ترکیب این دو ماده باعث میشود بیمار هم راحتتر نفس بکشد و هم سینه او از ترشحات پاک شود.
اشکال دارویی تئوفیلین جی
برخی از اشکال دارویی آن به شرح زیر است:
- شربت خوراکی
- قرص خوراکی
- قرص پیوستهرهش (آهستهرهش)
عوارض شربت تئوفیلین جی
عوارض شربت به دوز مصرفی و حساسیت فرد بستگی دارد و در صورت مصرف بیش از حد یا نامنظم بیشتر دیده میشود. این دارو به دلیل دامنه ایمنی محدود، میتواند سیستم عصبی، قلب و دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار دهد. بروز علائم شدید نیازمند بررسی پزشکی فوری است. برخی از عوارض شایع این دارو به شرح زیر است:
- تهوع و استفراغ
- دلدرد و سوزش معده
- بیقراری و تحریکپذیری
- لرزش دست
- تپش یا نامنظمی ضربان قلب
- سردرد
- اختلال خواب
موارد هشدار شربت تئوفیلین جی
شربت تئوفیلین جی از داروهایی است که به علت دامنه ایمنی باریک، نیاز به دقت بالایی در مصرف دارد؛ یعنی فاصله بین دوز درمانی و دوز سمی آن کم است. به همین دلیل، بیتوجهی به شرایط بیمار، بیماریهای زمینهای یا تداخلات دارویی میتواند باعث بروز عوارض جدی شود.
- بیماریهای قلبی: تئوفیلین میتواند ضربان قلب را افزایش دهد و در بیماران با آریتمی، نارسایی قلب یا سابقه تپش قلب، خطرناک باشد.
- صرع یا سابقه تشنج: این دارو آستانه تشنج را پایین میآورد و احتمال بروز تشنج را افزایش میدهد.
- بیماریهای کبدی: چون متابولیسم دارو در کبد انجام میشود، اختلال کبدی باعث تجمع دارو و مسمومیت میگردد.
- تب بالا یا عفونت شدید: تب بالا یا ترک سیگار میتواند باعث افزایش سطح خونی تئوفیلین و بروز مسمومیت شود؛ بنابراین در این شرایط نیاز به تنظیم دوز است.
- کودکان و سالمندان: به دلیل حساسیت بیشتر بدن، باید با دوز کمتر و نظارت دقیقتر مصرف شود.
- مصرف کافئین یا سیگار: میتواند اثر دارو را تغییر دهد و باعث نوسان سطح خونی شود.
- مصرف نامنظم یا خودسرانه: خطر عوارضی مانند تهوع، بیقراری، لرزش، تپش قلب و تشنج را افزایش میدهد.
موارد منع مصرف شربت تئوفیلین جی
بیماران قبل از مصرف، به موارد منع مصرف زیر دقت کنند:
- حساسیت یا آلرژی به تئوفیلین یا سایر مشتقات گزانتین
- آریتمیهای قلبی شدید و کنترلنشده
- صرع فعال یا سابقه تشنج کنترلنشده
- زخم فعال معده یا اثنیعشر
- پرکاری شدید تیروئید
- نارسایی شدید کبدی
- مسمومیت قبلی با تئوفیلین یا سطح خونی بالای دارو
شربت تئوفیلین جی در بارداری
مصرف شربت تئوفیلین جی در دوران بارداری باید با احتیاط و فقط با تجویز پزشک انجام شود. این دارو از جفت عبور میکند و میتواند بر جنین اثر بگذارد. در صورت نیاز، پزشک با کمترین دوز موثر و پایش دقیق علائم مادر آن را تجویز میکند. مصرف خودسرانه در بارداری میتواند خطر بروز عوارضی مانند تپش قلب، بیقراری و تهوع را افزایش دهد. در سهماهه پایانی، کنترل دوز اهمیت بیشتری دارد.
تداخل دارویی شربت تئوفیلین جی
شربت تئوفیلین جی تداخلات دارویی مهمی دارد و تغییر سطح خونی آن میتواند باعث کاهش اثر درمانی یا بروز مسمومیت شود. مصرف همزمان این دارو با برخی داروها فقط باید با نظر پزشک انجام شود. برخی از تداخلات مهم:
- آنتیبیوتیکها مانند اریترومایسین و سیپروفلوکساسین (افزایش سطح تئوفیلین)
- داروهای ضدتشنج مثل فنیتوئین و کاربامازپین (کاهش اثر تئوفیلین)
- داروهای قلبی مانند پروپرانولول
- قرصهای ضدبارداری خوراکی (افزایش سطح دارو)
- کافئین (افزایش عوارض عصبی و قلبی)
- سیگار (کاهش اثر دارو)
شرایط نگهداری شربت تئوفیلین جی
شربت تئوفیلین جی باید در دمای اتاق، بین ۱۵ تا ۳۰ درجه سانتیگراد و دور از نور مستقیم و رطوبت نگهداری شود. دارو را در ظرف اصلی و دربسته قرار دهید و از یخزدگی محافظت کنید. این شربت باید دور از دسترس کودکان نگهداری شود.
سخن پایانی
این مقاله به بررسی درمان آسم و آلرژی با شربت تئوفیلین جی، از مجله داروخانه آنلاین دکتر زمانی پرداخت. با این حال، به دلیل دامنه ایمنی محدود، مصرف صحیح، منظم و تحت نظر پزشک اهمیت زیادی دارد. آگاهی از مقدار مصرف، عوارض احتمالی، تداخلات دارویی و موارد منع مصرف، از بروز مشکلات جدی جلوگیری میکند. در نهایت، تئوفیلین جی زمانی بیشترین اثربخشی و ایمنی را دارد که با تشخیص درست، دوز مناسب و پایش دقیق علائم بیمار استفاده شود.
