واکسن سه‌گانه برای چه بیماری‌هایی زده می‌شود؟
واکسن سه‌گانه از فرزند شما در برابر سه بیماری به ترتیب زیر محافظت می‌کند:
دیفتری: این عفونت باکتریایی باعث تب، ضعف و گلودرد می‌شود. یک پوشش ضخیم و خاکستری در انتهای گلو ایجاد می‌شود که نفس کشیدن یا بلعیدن را دشوار می‌کند و گاهی هم به حالت خفگی منجر می‌شود. اگر عفونت درمان نشود، سمومی که توسط باکتری ایجاد می‌شود ممکن است روی بافت‌ها و ارگان‌های بدن تأثیر بگذارد و احتمالاً به نارسایی قلب یا فلج اطفال منجر می‌شود. به هر حال، شیوع دیفتری در تمام جهان رایج است، به ویژه در اروپای شرقی، خاورمیانه، جنوب اقیانوس آرام، و کارائیب. بنابراین، ابتلا به آن در ایران هم چندان بعید نیست.
کزاز: کزاز یک عفونت باکتریایی است که می‌تواند به اسپاسم‌های شدید و دردناک عضلانی، تشنج و فلج منجر شود. این بیماری مسری نیست. باکتری آن در خاک و گرد و غبار زندگی می‌کند و از طریق برشی در پوست وارد بدن می‌شود. افراد می‌توانند از زخم‌های ناشی از بریدگی، سوختگی، دیگر جراحت‌ها و گاهی حتی زخم‌های جزئی هم کزاز بگیرند.
سیاه‌سرفه: سیاه‌سرفه، یک عفونت باکتریایی بسیار مسری و یکی از رایج‌ترین بیماری‌های کودکان است که از طریق واکسن قابل پیشگیری است. سیاه‌سرفه باعث حمله‌های سرفۀ شدیدی می‌شود که خوردن، نوشیدن و نفس کشیدن را برای کودک دشوار می‌سازد. سیاه‌سرفه همچنین می‌تواند به ذات‌الریه، تشنج، آسیب مغزی و مرگ منجر شود. سیاه‌سرفه، در بخش‌هایی از جهان هنوز یک بیماری شایع در میان کودکان است. موارد این بیماری در دو دهۀ گذشته افزایش مداومی را نشان می‌دهد. اما باید اشاره کرد که شیوع کلی بیماری از زمان استفاده از واکسن، ۸۰ درصد کاهش یافته است و در هر صورت، هر سه تا پنج سال یک بار شیوع پیدا می‌کند.
برای مقابله با این روند رو به افزایش، اکنون یک تزریق اضافی که واکسن سه‌گانۀ تقویتی نامیده می‌شود برای بچه‌های ۱۱ یا ۱۲ ساله توصیه می‌شود، اما جزء برنامهٔ کشوری واکسیناسیون ایران نیست. همچنین برای بزرگسالانی که در دورۀ نوجوانی واکسن را نزده‌اند، تزریق سه‌گانۀ تقویتی به علاوۀ تزریق واکسن تقویتی دیفتری و کزاز در هر ۱۰ سال یک بار توصیه می‌شود. واکسینه شدن خودتان به محافظت از نوزاد شما و دیگر کودکانی که با آنها تماس دارید کمک می‌کند. کودکان زیر شش ماه خطر بالاتری برای ابتلا به سیاه‌سرفۀ شدید یا مرگ در اثر سیاه‌سرفه دارند.
سن دریافت واکسن سه‌گانه چه وقت است؟
واکسن سه‌گانه که حاوی سه واکسن دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفه است، تا قبل از جایگزینی واکسن‌های پنج‌گانه در ایران در سن‌های دو، چهار، شش و ۱۸ ماهگی و سپس در شش سالگی تزریق می‌شد. در حال حاضر، واکسن سه‌گانه در قالب واکسن پنج‌گانه یا پنتاوالان در دو، چهار و شش ماهگی تزریق می‌شود و به شکل سه‌گانه فقط در سن‌های ۱۸ ماهگی و شش سالگی تزریق می‌شود. به‌طورکلی، زمان‌بندی دریافت واکسن سه‌گانه به ترتیب زیر است:
در دو ماهگی؛ به عنوان بخشی از واکسن پنج‌گانه
در چهار ماهگی؛ به عنوان بخشی از واکسن پنج‌گانه
در شش ماهگی؛ به عنوان بخشی از واکسن پنج‌گانه
۱۸ ماهگی
شش سالگی
نوجوانان و بزرگسالانی که هیچ‌وقت واکسن سه‌گانهٔ تقویتی را دریافت نکرده‌اند یا باردار هستند، لازم است هر ۱۰ سال یک بار واکسن تقویتی آن را بزنند، اما در این مورد لازم است وزشک شما نظر بدهد.
چه کودکانی نباید واکسن سه‌گانه را بزنند؟
برای اینکه بدانید این واکسن در چه مواقعی نباید زده شود بهتر است موارد زیر را بخوانید:
نوزادانی که کمتر از شش هفته سن دارند.
کودکی که به تزریق قبلی این واکسن، یک واکنش آلرژیکِ تهدیدکنندۀ زندگی داشته است.
کودکی که در فاصلۀ هفت روز از تزریق قبلی واکسن سه‌گانه، واکنش مغزی یا عصبی شدید داشته است.
برای کودکی که پس از تزریق یک دز از واکسن سه‌گانه، موردی از تشنج یا تب بالای ۴۰ درجه داشته است، یا پس از تزریق برای بیش از سه ساعت بی‌‌وقفه گریه کرده است، قبل از تزریق دز بعدی، باید تاییدیه پزشک دریافت شود.
همچنین، با پزشک در مورد دیگر وضعیت‌های مشابۀ که کودکتان نباید واکسن را بزند صحبت کنید. اگر بخشِ سیاه‌سرفۀ واکسن باعث ایجاد واکنش در بدن کودک می‌شود، واکسن دیفتری و کزاز می‌تواند مناسب باشد.
آیا زدن واکسن سه‌گانه عوارضی دارد؟
کودکانی که در زمان تعیین شده برای واکسن، به میزان متوسط تا شدیدی مریض هستد، احتمالاً باید برای زدن واکسن تا بهبود از بیماری صبر کنند. در آن صورت، قادر خواهند بود که عوارض جانبی احتمالی برای واکسن را بهتر تحمل کنند. بیشتر عوارض جانبی احتمالی با بخش سیاه‌سرفۀ واکسن سه‌گانه مرتبط هستند، نه واکسن دیفتری و نه واکسن کزاز، هیچ‌کدام عوارض جانبی جدی ندارند.
عوارض جانبی نسبتاً احتمالی که معمولاً پس از تزریق چهارم یا پنجم واکسن رخ می‌دهند شامل قرمزی، ورم، درد در محل تزریق و تب ملایم هستند. اگر متوجه این علائم شدید، می‌توانید از پزشک بپرسید که آیا می‌توانید برای تسکین ناراحتی به کودکتان استامینوفن در هر سنی یا ایبوپروفن که فقط برای کودکان شش ماهه یا بزرگ‌تر مجاز است بدهید یا خیر. بهانه‌گیری، خستگی و به شکل نادرتر استفراغ نیز می‌تواند به عنوان عوارض جانبی اتفاق بیفتد.
واکنش‌های آلرژیک شدید نادر هستند اما برای هر نوع واکسنی محتمل هستند. اگر فرزند شما واکنش نامطلوبی به این واکسن یا هر نوع واکسن دیگری نشان داد، لازم است در مورد آن با پزشک کودک صحبت کنید.
