واکسن کزاز بخشی از مجموعه راه‌های ایمن سازی بدن در دوران کودکی و بزرگسالی است. این واکسن از افراد در برابر ابتلا به عفونت باکتریایی کزاز، که به عنوان فک قفلی هم شناخته می‌شود، محافظت می‌کند. کزاز باعث گرفتگی فک و اسپاسم دردناک عضلانی می‌شود. هیچ درمان خاص و بهبودکننده قطعی برای آن وجود ندارد و می‌توان گفت چیزی حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد افرادی که به آن مبتلا می‌شوند، می‌میرند. اما با به وجود آمدن واکسن کزاز، کزاز به یک بیماری قابل پیشگیری تبدیل شده است. به لطف استفاده گسترده از آن، ابتلا به بیماری کزاز در ایالات متحده بسیار نادر شده است. این دلایل به ضرورت واکسیناسیون کزاز تاکید می‌کنند.

واکسن کزاز چیست؟

بیماری کزاز یک بیماری جدی است که توسط نوعی باکتری به نام کلستریدیوم تتانی ایجاد می‌شود. هنگامی که واکسن‌های کزاز را طبق برنامه زمانی اعلام شده دریافت می‌کنید، بدن شما آنتی‌بادی‌هایی (پروتئین‌های خاصی که به سیستم ایمنی شما کمک می‌کند تا با سم تولید شده توسط باکتری‌ها مبارزه کند.) می‌سازد که در مقابل ابتلا به این بیماری از شما محافظت می‌کند. واکسن کزاز به نام سم کزاز هم شناخته می‌شود. این واکسن در واقع سمی است که برای پیشگیری از کزاز تزریق می‌شود.

در دوران کودکی، پنج دوز تزریق می‌شود که ششمین دوز  آن در دوران نوجوانی تجویز می‌گردد. پس از سه دوز، تقریباً همه افراد در مقابل ابتدا به کزاز در امان هستند، اما تزریق دوزهای اضافی هر ده سال یک بار برای حفظ ایمنی توصیه می‌شود.

انواع واکسن کزاز

مدل‌های مختلف واکسن کزاز، از ابتلا به کزاز و حتی برخی بیماری‌های دیگر از بدن شما محافظت می‌کنند. واکسنی که دریافت می‌کنید بر اساس سن و واکسن‌هایی که قبلاً زده‌اید کمی متفاوت خواهد بود.

برای نوزادان و کودکان خردسال:

• DTaP از ابتلا به دیفتری، کزاز و سیاه سرفه محافظت می‌کند.

برای کودکان بزرگ‌تر و بزرگسالان:

• Tdap هم از بدن در مقابل بیماری‌های دیفتری، کزاز و سیاه سرفه محافظت می‌کند.

• Td یک تزریق تقویت‌کننده برای کودکان بزرگ‌تر و بزرگسالان است و فقط در برابر دیفتری و کزاز از بدن محافظت می‌کند.

نحوه تزریق واکسن کزاز

تمام واکسن‌های دیفتری، کزاز و سیاه سرفه (DTaP، Td و Tdap) را به صورت عضلانی تزریق می‌کنند. در نوزادان و کودکان خردسال محل تزریق ترجیحی عضله پهن جانبی ران است. در کودکان بزرگ‌تر و بزرگسالان هم مناسب‌ترین نقطه تزریق، ترجیحا عضله دلتوئید در بازو است.

زمان تزریق واکسن کزاز بعد از زخم

علائم کزاز ممکن است تا یک هفته پس از ابتلا به بیماری ظاهر نشوند، بنابراین به عنوان یک قاعده کلی، سعی کنید تا ۴۸ ساعت پس از زخم شدن هر نقطه از بدن، واکسن تقویت کننده کزاز را تزریق کنید. اگر کزاز درمان نشود، بدن شما ممکن است با عوارض طولانی مدتی مانند انسداد راه هوایی، نارسایی قلبی، آسیب عضلانی یا آسیب مغزی مواجه شود.

واکسن کزاز هر چند سال لازم است؟

افراد در هر سن و در زمان‌های مختلف زندگی خود به واکسن کزاز نیاز دارند. بزرگسالان هر ۱۰ سال یک بار نیاز به تزریق واکسن کزاز به صورت مجدد دارند. این تزریقات دوز دیگری از واکسن کزاز بوده که ماه‌ها یا سال‌ها پس از دوز قبلی دریافت می‌کنید.

برنامه تزریق واکسن کزاز (زمان مصرف واکسن کزاز)

سری DTaP توصیه شده ۵ دوز است که در ۲، ۴ و ۶ ماهگی، ۱۵ تا ۱۸ ماهگی و ۴ تا ۶ سال تجویز می‌شود.

واکسن ۱۵ سالگی مدرسه

واکسن پیشگیری از ابتلا سرخک، اوریون، سرخجه (MMR)، بیماری مننگوکوکی (MenACWY)، فلج اطفال (IPV)، کزاز، دیفتری و سیاه سرفه باید در این سن و در طول دوران مدرسه دریافت شود.

موارد مصرف واکسن کزاز (واکسن کزاز برای چیه؟)

واکسن های کزازی که در دسترس هستند به جلوگیری از ابتلا به این بیماری یعنی عفونت ناشی از باکتری کلستریدیوم تتانی کمک می‌کنند.

واکسن کزاز برای ازدواج

معمولاً به زنان در سنین باروری (۱۵ تا ۴۴ سال) و به منظور محافظت و پیشگیری از ابتلا به کزاز مادر و نوزاد در سال‌های آینده واکسن توکسوئید کزاز تزریق می‌شود.

واکسن کزاز در بارداری

واکسیناسیون زنان باردار با دوز سم دیفتری کاهش یافته و واکسن سیاه سرفه بدون سلول (Tdap) در طول بارداری و ترجیحاً در اوایل هفته‌های ۲۷ تا ۳۶ بارداری است.

واکسن کزاز برای چنگ گربه

معمولاً بعد از اینکه گربه شما را خراشید نیازی به تزریق کزاز ندارید. اما همچنان توصیه می‌شود که سری اولیه واکسن‌های کزاز را انجام دهید و سپس هر ۱۰ سال یک‌بار آن را تقویت کنید تا از روش‌های رایج‌تر ابتلا به کزاز در امان بمانید.

واکسن کزاز بعد از زخم

افرادی که در هر نقطه از بدن خود دچار زخم شده‌اند اما تاکنون واکسن کزاز دریافت نکرده‌اند باید سریعا واکسن بزنند.

دوز مصرفی واکسن کزاز

دوز معمول بزرگسالان برای پیشگیری از کزاز برای ایمن‌سازی اولیه که به صورت سری سه دوزه است بدین صورت است:

• مقدار ۰.۵ میلی لیتر در مرحله اول، سپس دوز دوم ۴ تا ۸ هفته بعد و دوز سوم ۶ تا ۱۲ ماه پس از دوز دوم

تزریق روتین تقویت کننده:

• ۰.۵ میلی لیتر ۱۰ سال پس از اتمام دوره‌های اولیه و هر ۱۰ سال یک بار

مراقبت بعد از واکسن کزاز (اقدامات بعد از واکسن کزاز)

بیشتر واکنش‌های واکسن همانطور که پزشک یا پرستار توضیح می‌دهد جزئی و معمولاً خفیف و کوتاه مدت هستند و در بیشتر موارد نیاز به درمان خاصی ندارند. برای پیشگیری از عوارض احتمالی لازم است که استراحت کنید، مایعات کافی بنوشید و از مصرف غذاهایی که برای معده ضرر دارند خودداری کنید.

بعد از واکسن کزاز کمپرس سرد یا گرم؟

استفاده از کمپرس سرد بعد از تزریق و پس از آن استفاده از کمپرس گرم برای تسکین درد ناحیه برای بهتر شدن شما و تحمل درد توصیه می‌شود.

کاهش درد بعد از واکسن کزاز در بزرگسالان

احساس درد در ناحیه‌ای که تزریق صورت گرفته موضوعی طبیعی است. می‌توانید به کمک کمپرس سرد و گرم و در صورت صلاح دید پزشک، مصرف داروی مسکن درد خود را کاهش دهید.

عوارض جانبی واکسن کزاز

درد، قرمزی یا تورم در محل تزریق واکسن، تب خفیف، سردرد، احساس خستگی و حالت تهوع، استفراغ، اسهال یا معده درد گاهی اوقات پس از واکسیناسیون Tdap رخ می‌دهد. تخمین زده شده که از هر ۱۰ بزرگسالی که واکسن Tdap را دریافت می‌کنند، ۱ نفر این عوارض جانبی را تجربه خواهد کرد.

پس اگر شما هم هر یک از این عوارض را تجربه می‌کنید، حتما استراحت کنید، مایعات فراوان بنوشید و به برنامه غذایی خود دقت داشته باشید.

عوارض واکسن کزاز تا چند روز است؟

عوارض این واکسن می‌تواند در چند روز اول پس از واکسیناسیون رخ دهد و تا چند روز پس از تزریق ادامه داشته باشد.

موارد احتیاط و منع مصرف واکسن کزاز

تزریق واکسن کزاز در شرایط خاصی مانند ابتلا به یک بیماری خاص مانند صرع یا قرار داشتن در دوران بارداری یا شیردهی لازم است پس از مشورت با یک متخصص انجام شود تا از هرگونه خطر احتمالی پیشگیری شود.