واکسن پنتاوالان یکی از مهم‌ترین ابزارهای پیشگیری از بیماری‌های عفونی شدید در کودکان محسوب می‌شود. این واکسن ترکیبی پنج‌گانه، از دیفتری، کزاز، سیاه‌سرفه، هپاتیت B و هموفیلوس آنفولانزا نوع b محافظت می‌کند و با کاهش نیاز به تزریق‌های جداگانه، روند واکسیناسیون را ساده‌تر و مؤثرتر می‌کند. اهمیت این واکسن در پیشگیری از بیماری‌هایی است که می‌توانند باعث عوارض شدید یا حتی مرگ در نوزادان و کودکان شوند. همچنین، آگاهی والدین درباره زمان‌بندی، نحوه تزریق، شرایط نگهداری و عوارض احتمالی واکسن، نقش حیاتی در ایمنی و سلامت کودک دارد.
کاربرد واکسن پنتاوالان چیست؟
پنتاوالان (Pentavalent) یک واکسن ترکیبی است که از پنج جزء مختلف برای محافظت کودکان در برابر چند بیماری عفونی تشکیل شده است. این واکسن شامل ترکیب واکسن‌های دیفتری، کزاز، سیاه‌سرفه، هپاتیت B و هموفیلوس آنفولانزا نوع b (Hib) است. تزریق آن در برنامه واکسیناسیون نوزادان انجام می‌شود تا ایمنی بدن را در برابر این بیماری‌های خطرناک افزایش دهد و نیاز به تزریق جداگانه هر واکسن را کاهش دهد. بنابراین، موارد مصرف یا کاربرد این واکسن عبارتند از:
- دیفتری
- کزاز
- سیاه‌سرفه
- هپاتیت B
- هموفیلوس آنفولانزا نوع b (Hib)
واکسن پنتاوالان همان واکسن پنج گانه است؟
بله، واکسن پنتاوالان همان واکسن پنج‌گانه است. واژه «پنتاوالان» به معنی «دارای پنج جزء» است و این واکسن از پنج ترکیب برای پیشگیری همزمان از پنج بیماری عفونی مهم ساخته شده است. بیماران با مشورت پزشک می‌توانید از قرص تقویت سیستم ایمنی بدن استفاده کنند.
مکانیسم اثر و ترکیبات واکسن پنتاوالان
نحوه عملکرد بر پایه تحریک سیستم ایمنی بدن است. پس از تزریق، اجزای غیرفعال یا ضعیف‌شده عوامل بیماری‌زا وارد بدن می‌شوند و سیستم ایمنی را برای تولید پادتن اختصاصی علیه آن‌ها فعال می‌کنند. این پادتن‌ها در بدن باقی می‌مانند و در صورت تماس بعدی با میکروب‌های واقعی، سیستم ایمنی سریع‌تر و مؤثرتر واکنش نشان می‌دهد و از بروز بیماری‌هایی مانند دیفتری، کزاز، سیاه‌سرفه، هپاتیت B و Hib جلوگیری می‌کند. ترکیبات این دارو به شرح زیر است:
- توکسوئید دیفتری
- توکسوئید کزاز
- باکتری کشته‌شده سیاه‌سرفه (یا آنتی‌ژن سیاه‌سرفه بدون سلولی)
- آنتی‌ژن سطحی ویروس هپاتیت B
- پلی‌ساکارید هموفیلوس آنفولانزا نوع b (Hib) متصل به حامل پروتئینی
نحوه تزریق واکسن پنتاوالان
واکسن پنتاوالان به صورت تزریق عضلانی انجام می‌شود و معمولاً در برنامه واکسیناسیون نوزادان در سه نوبت تزریق خواهد شد. محل تزریق در نوزادان قسمت قدامی‌جانبی ران است. این واکسن نباید به صورت داخل‌وریدی یا زیرجلدی تزریق شود. رعایت فاصله مناسب بین نوبت‌ها برای ایجاد ایمنی کامل ضروری است. برای آگاهی از نحوه تزریق این واکسن، با ما همراه باشید.
- روش تزریق: پنتاوالان به صورت تزریق عضلانی انجام می‌شود تا جذب مناسب و پاسخ ایمنی مؤثری در بدن ایجاد شود.
- محل تزریق: در نوزادان و کودکان خردسال، تزریق در قسمت قدامی‌جانبی ران انجام می‌گیرد، این ناحیه دارای عضله قوی و ایمن برای تزریق است.
- تعداد نوبت‌ها: این واکسن در سه نوبت، همزمان با برنامه واکسیناسیون ملی، تزریق می‌شود تا ایمنی پایدار ایجاد شود.
- فاصله بین تزریق‌ها: فاصله میان نوبت‌های تزریق حدود چهار هفته است تا بدن فرصت کافی برای تولید پادتن و تقویت ایمنی داشته باشد.
- موارد احتیاط: واکسن نباید به‌صورت داخل‌وریدی یا زیرجلدی تزریق شود و پیش از تزریق، باید از سلامت عمومی کودک اطمینان حاصل شود.
محل تزریق واکسن پنتاوالان
همانطور که بیان شد، محل مناسب تزریق واکسن پنتاوالان در نوزادان و کودکان زیر دو سال، قسمت قدامی‌جانبی ران است، زیرا این ناحیه دارای عضله بزرگ و ایمن برای تزریق عضلانی است و خطر آسیب به عصب یا رگ‌های خونی کمتر است. در کودکان بزرگ‌تر، می‌توان واکسن را در عضله دلتوئید بازو تزریق کرد. تزریق باید با سرنگ و سوزن استریل انجام شود و از تزریق در ناحیه سرینی خودداری شود.
تزریق اشتباه واکسن پنتاوالان
تزریق اشتباه پنتاوالان می‌تواند شامل مواردی مانند تزریق زیرجلدی به جای عضلانی، تزریق در محل نامناسب، استفاده از دوز نادرست یا اختلاط با واکسن‌های دیگر به‌صورت نادرست باشد. عوارض احتمالی آن معمولاً شامل درد، تورم یا قرمزی در محل تزریق، تب خفیف و واکنش‌های موضعی است. در موارد نادر، تزریق اشتباه ممکن است اثربخشی واکسن را کاهش دهد و نیاز به تکرار دوز یا مشاوره پزشکی باشد.
عوارض واکسن پنتاوالان
واکسن پنتاوالان معمولاً ایمن است، ولی مانند هر واکسن دیگری ممکن است با عوارض خفیف و گذرا همراه باشد. شایع‌ترین عوارض شامل درد و تورم در محل تزریق، تب خفیف، بی‌قراری یا گریه نوزاد و خستگی موقت است. این واکنش‌ها طی یک تا دو روز برطرف می‌شوند و نیازی به درمان جدی ندارند. برخی از عوارض این واکسن عبارتند از:
- درد و تورم در محل تزریق
- قرمزی و حساسیت موضعی
- تب خفیف تا متوسط
- بی‌قراری یا گریه نوزاد
- خستگی و کاهش اشتها
- سردرد
- تهوع و استفراغ خفیف
- اسهال کوتاه‌مدت
- بثورات پوستی خفیف
- تورم غدد لنفاوی نزدیک محل تزریق
نکات مهم قبل از تزریق واکسن پنتاوالان
نکات مهم قبل از تزریق شامل بررسی وضعیت سلامت کودک، سابقه بیماری و حساسیت‌ها است. باید اطمینان حاصل شود که کودک تب بالای ۳۸ درجه ندارد و بیماری شدید یا عفونت فعال ندارد. همچنین سابقه واکنش شدید به دوز قبلی واکسن یا هر جزء آن باید بررسی شود. رعایت استریل بودن سرنگ و محل تزریق و مشورت با پزشک درباره داروهای مصرفی کودک نیز اهمیت دارد. نکات کلیدی و مهم به شرح زیر است:
- بررسی سلامت عمومی کودک
- نبود تب یا بیماری فعال شدید
- بررسی سابقه آلرژی یا واکنش شدید به واکسن‌های قبلی
- رعایت بهداشت و استریل بودن وسایل
- مشورت با پزشک درباره داروهای مصرفی کودک
- رعایت سن و برنامه زمان‌بندی واکسیناسیون
واکسن پنتاوالان ساخت کجاست؟
این واکسن در کشورهای مختلف با توجه به نیازهای بهداشتی و توافقات بین‌المللی تولید و توزیع می‌شود. برای مثال در هند، Serum Institute of India و Shantha Biotechnics تولیدکنندگان اصلی این واکسن می‌باشند. در اندونزی، Bio Farma به‌عنوان تنها تولیدکننده داخلی واکسن‌های مورد نیاز کشور عمل می‌کند. در چین، شرکت Sanofi Pasteur واکسن پنتاوالان را تولید می‌کند.
تزریق واکسن پنتاوالان در بارداری
واکسن پنتاوالان در دوران بارداری توصیه نمی‌شود، اطلاعات کافی درباره ایمنی آن برای مادر و جنین محدود است. این واکسن مخصوص نوزادان و کودکان زیر دو سال طراحی شده تا از پنج بیماری خطرناک شامل دیفتری، کزاز، سیاه‌سرفه، هپاتیت B و هموفیلوس آنفولانزا نوع b پیشگیری کند. در صورت بارداری ناخواسته پس از دریافت واکسن یا نیاز فوری به ایمنی، پزشک متخصص باید بررسی و تصمیم‌گیری کند.
تداخل دارویی
پنتاوالان معمولاً با اکثر داروها تداخل جدی ندارد، ولی برخی داروها ممکن است پاسخ ایمنی بدن را کاهش دهند. به خصوص داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مانند کورتیکواستروئیدها یا داروهای شیمی‌درمانی می‌توانند تأثیر واکسن را کاهش دهند. قبل از تزریق، والدین باید تمامی داروهای مصرفی کودک را به پزشک اطلاع دهند تا ایمنی و اثربخشی واکسن تضمین شود.
شرایط نگهداری واکسن پنتاوالان
این واکسن باید در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد نگهداری شود و از یخ‌زدگی محافظت شود. همچنین باید در بسته‌بندی اصلی و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شود.
کلام آخر
این مقاله به بررسی واکسن ترکیبی برای کودکان با نام واکسن پنتاوالان، از مجله داروخانه آنلاین دکتر زمانی پرداخت. با رعایت نکات مهم پیش از تزریق، شرایط نگهداری مناسب و توجه به عوارض احتمالی، والدین می‌توانند اطمینان حاصل کنند که فرزندانشان ایمن و سالم خواهند ماند. بنابراین، آگاهی و پیگیری برنامه واکسیناسیون، نقش مهمی در حفظ سلامت عمومی کودکان دارد و از بروز بیماری‌های جدی جلوگیری می‌کند.
