تغذیه کودک با توجه به اهمیت بالای رژیم غذایی برای رشد و سلامتی، از موارد قابل‌توجه برای مراقب کودک است. عادات غذایی هم‌زمان با رشد تدریجی کودک تغییر می‌کند. او در طی این سنین، فعال‌تر شده، شروع به خوردن غذاهای جامد می‌کند و نیز یاد می‌گیرد به‌تنهایی غذا بخورد. پس مشخص است که تغذیه مناسب می‌تواند انرژی لازم برای بازی، حرکت و یادگیری او را تأمین کند. دوران کودکی دوران بسیار مهم و حساس در عمر هر فرد محسوب می‌شود، به‌ویژه دو سال اول زندگی که برای رشد و تکامل مطلوب و تأمین سلامت انسان در سایر دوره‌های زندگی دوره‌ای حیاتی و کلیدی است زیرا در این دوره تأخیر رشد، بیماری‌های شایع کودکی و کمبود ریزمغذی‌ها در تغذیه کودکان می‌تواند آثار پایدار و غیرقابل جبرانی در سال‌های بعد بر جای بگذارد.
تغذیه مناسب کودکان و شیرخواران باید قبل از بارداری مادر با تأمین تغذیه مناسب و مراقبت از مادر شروع شود و با مراقبت های تغذیه ای دوران بارداری و نهایتاً با تغذیه مناسب کودک با شیر مادر و در ادامه با تغذیه تکمیلی کودک ادامه پیدا کند. یک برنامه غذایی مناسب باید دربرگیرنده نسبت متعادلی از مواد نشاسته‌ای، پروتئینی، چربی، ویتامین‌ها و املاح معدنی باشد تا مفید و مؤثر واقع شود. کودک باید روزانه سه وعده غذایی سالم به همراه یک یا دو میان وعده میل کند. ازآنجایی‌که سال‌های ابتدایی زندگی، سرشار از کشف و یادگیری است، بهتر است که برای تغذیه کودک زیر دو سال خود، غذاهای حاوی انواع گروه‌های غذایی باسلیقه‌ها و بافت‌های مختلف تهیه نمایید. همچنین ضروری است که با عادت دادن کودک به رژیم غذایی سالم و پرهیز از اعمال هرگونه سخت‌گیری در این خصوص، زمینه‌ساز سلامت و رشد هر چه‌بهتر او باشید.
اصول تغذیه کودکان
اصول تغذیه کودکان در همه سنین باید مراعات شود به‌خصوص در سال‌های اول. در سال اول زندگی، اصلی‌ترین غذای کودک شما شیر مادر یا شیر خشک است. فرزند شما در ۱۲ ماه اول، بخش اصلی کالری موردنیازش را با خوردن شیر مادر یا شیر خشک تأمین می‌کند. طبق اصول تغذیه کودکان، کارشناسان تغذیه توصیه می‌کنند که در چهار ماه ابتدایی، حتی آب هم نباید به تغذیه روزانه کودک اضافه کرد و در فاصله چهارتا شش ماهگی هم تنها با توصیه پزشک، ترکیبات ساده‌ای مثل لعاب برنج را به شیری که در طول روز مصرف می‌کند اضافه کنید.
بعد از شش ماهگی، آرام‌آرام طعم‌های متفاوت را می‌چشد و این اضافه کردن مرحله‌به‌مرحله مواد غذایی به رژیم غذایی در طول چند ماه، زمینه را برای آشنا شدن او با طعم‌ها فراهم می‌کند. در این مرحله، اصول تغذیه کودکان را مراعات کرده، عجله را کنار بگذارید و به بدن فرزندتان فرصت واکنش نشان دادن به مواد غذایی تازه را بدهید. از شش ماهگی تا یک سالگی فرزندتان برای مصرف غذا کمکی آماده می‌شود. اطمینان حاصل کنید که اصول تغذیه کودکان را رعایت کرده و تغذیه کودک تان هر پنج گروه اصلی غذایی زیر را در بربگیرد:
میوه و سبزی‌ها: برای کودک انواع ویتامین، آنتی‌اکسیدان و فیبر موردنیازش را تأمین می‌کند که می‌تواند برای پیشگیری از بروز مشکلاتی نظیر بیماری‌های قلبی و مغری مفید واقع شود.
غلات: شامل نان، ماکارونی، برنج، ذرت و جو است. این غذاها انرژی موردنیاز برای رشد و یادگیری را در اختیار کودک می‌گذارد.
لبنیات: شامل شیر، پنیر و ماست سرشار از کلسیم و پروتئین است که جزء اصلی غذای کودک ۱۲ ماهه شده و با توجه به رشد سریع و نیاز به انرژی زیاد، کودک می‌تواند در کنار شیر خشک یا شیر مادر، مصرف شیرهای پرچرب را هم آغاز کند.
غذاهای سرشار از پروتئین: شامل گوشت بدون چربی، ماهی، مرغ، تخم‌مرغ، لوبیا، عدس و نخود است. این مواد غذایی برای رشد عضلانی کودک بسیار حائز اهمیت است. همچنین این مواد شامل ویتامین‌ها و مواد معدنی مفید دیگری مانند آهن، روی، ویتامین B12 و امگا ۳ نیز هستند که برای رشد و یادگیری ذهنی کودک، بسیار مهم است.
آب: که باید در تغذیه کودک ۱۲ ماهه و بالاتر از آن گنجانده شود، سالم‌ترین نوشیدنی برای کودکان است و باعث تقویت دندان‌ها می‌شود. پس از شش ماهگی، نوزادان در کنار شیر مادر یا شیر خشک می‌توانند آب ولرم شده مصرف کنند
غذای مناسب برای رشد کودکان
غذای مناسب برای رشد کودکان باید حاوی موادی باشد که به رشد مغذی و جسمی او کمک کند. کودکان به نسبت افراد بزرگ‌سال، به مراقبت‌های غذایی بیشتری احتیاج دارند. بدن کودک برای داشتن مواد مغذی و غنی، همچون: پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها، ویتامین‌ها، مواد معدنی و فیبر به یک رژیم غذایی سالم احتیاج دارد. این مواد، سنگ بنای رشد و نمو بدن او هستند. با رشد و نمو روزافزون فرزندتان، او به مقادیر بیشتری نسبت به سایر بزرگ‌سالان، به تأمین مواد مغذی ضروری احتیاج دارد.
تأمین روزانه‌ی مواد مغذی کافی، به فرزندتان این امکان را می‌دهد تا در سلامتی او سهیم باشید و با توجه به اینکه غذای مناسب برای رشد کودکان کدام ها هستند، الگوی مناسبی را برای تغذیه درست و همچنین رشد و نمو ذهنی و جسمی آن‌ها در سال‌های اولیه زندگی‌شان انتخاب کنیم. این نکته را باید در نظر داشت که چون میزان مصرف مواد مغذی کودک با رشد و تکامل او ارتباط دارد، کمبود یک ماده‌ی مغذی می‌تواند به پیامدهای جدی منجر شود.
اصلی‌ترین بخش‌های تغذیه کودک
طبق نظر کارشناسان تغذیه، غذای مناسب برای رشد کودکان چندین مورد می‌تواند باشد شامل:
- شیر: شیر به دلیل وجود کلسیم و فسفر موجود در آن‌که دو ماده معدنی مفید برای رشد استخوان، دندان و ناخن‌های کودک هست برای رشد او بسیار مناسب است.
- تخم‌مرغ: تخم‌مرغ‌ها به دلیل داشتن پروتئین زیاد، برای رشد و عملکرد مغز کودکان وعده‌ی غذایی بسیار مناسبی هستند.
- کلم بروکلی: باوجود فیبر فراوان غذای مناسب برای رشد کودکان بخصوص استخوان‌های آن‌هاست.
- ماست‌های طعم دار: ماست برای رشد کودکان بسیار مفید است؛ و استخوان و دندان‌های کودک را تقویت می‌کند.
- سیب زمین شیرین: یک غذای مناسب برای رشد کودکان محسوب شده و جزو مغذی‌ترین سبزی‌ها است.
- جو دوسر: جو حاوی: ویتامین B و E، پتاسیم و روی است که به رشد و عملکرد مغز کودک شما کمک می‌کند.
- پنیر: یک ماده غذایی مغذی سرشار از کلسیم، پروتئین، ویتامین B12 و فسفر است که غذای مناسب برای رشد کودکان محسوب بوده و باعث ایجاد، حفظ و ترمیم بافت‌های بدن می‌شود.
- سیب: منبع غنی از فیبر است و به‌تنهایی می‌تواند مقدار زیادی انرژی، قند، پتاسیم و فیبر لازم برای رشد کودک را تأمین کند.
- ماهی: کم‌چرب و سرشار از پروتئین، ویتامین‌های گروه B و مواد معدنی باارزش هست. ماهی باعث رشد مغز شده و بینایی را تقویت می‌کند.
تغذیه کودکان کم وزن
تغذیه کودکان کم وزن یکی از مشکلات و معضلاتی است که خانواده‌ها با آن درگیر هستند. بااینکه در دوران کودکی مادران، بیشتر قد کودکان را به‌عنوان شاخص اصلی رشد در نظر می‌گیرند، اما گاهی کودک آن‌قدر لاغر است که اوضاع را نگران‌کننده می‌کند. اینجاست که تغذیه نقش خود را بیش‌ازپیش نشان می‌دهد و مادران به فکر روش‌هایی برای افزایش وزن کودک خود می‌افتند. روش‌هایی برای تغذیه کودکان کم وزن وجود دارد که کمک به افزایش وزن کودک می‌کند.
- برای افزایش وزن؛ به کودک خود نوشیدنی‌هایی با کالری بالا مانند شیر، آب‌میوه‌های پرکالری و یا استاندارد بدهید که منبع خوبی از انرژی هستند و افزایش وزن را سرعت می‌بخشد.
- برای تغذیه کودکان کم وزن غذاهای پرانرژی و پرکالری گزینه خوبی است غذاهایی که ازنظر کالری و مواد مغذی غنی باشد. این نوع غذاها می‌تواند برای عضله سازی و همچنین ذخیره چربی انرژی و مواد مغذی موردنیاز بدن کودک را مهیا کند. غذاهای پرانرژی شامل مواد مغذی مانند ویتامین‌ها، املاح معدنی و فیبر هستند. به کودک خود مقادیر زیادی میوه، سبزی‌ها و بنی‌ات بدهید زیرا این موارد سرشار از کالری‌های مفید و مواد مغذی هستند و به رشد کودک کمک می‌کنند
- به وعده‌ها و میان وعده‌های کودک خود کالری اضافه کنید. بسیاری از چاشنی‌ها دارای کالری هستند و طعم خوبی به غذای کودک اضافه می‌کنند تا بیشتر لذت ببرد. این چاشنی‌ها عبارت‌اند از: کره، مربا، کره بادام‌زمینی، پنیر خامه‌ای و غیره
- یکی دیگر از اصولی که در تغذیه کودکان کم وزن باید مراعات کرد قطع نکردن میان وعده‌هاست. میان وعده‌ها باعث می‌شوند کودک بین وعده‌های اصلی نیز غذا بخورد و درنتیجه در طول روز کالری بیشتری جذب کند.
مشاور تغذیه کودکان
یکی از مواردی که در بحث سلامت افراد به‌خصوص کودکان نیاز به توجه ویژه‌ای دارد، بی‌اشتهایی و پرخوری آن‌هاست. این روزها با ماشینی و دیجیتال شدن کارها، میزان تحرک در کودکان به‌شدت کاهش‌یافته و یکی از پیامدهای این کم‌تحرکی اختلال در تغذیه آن‌ها است. این معضل همیشه یکی از نگرانی‌های والدین بوده و هست. برای حل آن، بهترین راه‌حل مراجعه به مشاور تغذیه کودکان است که آن‌ها با بررسی علت، سعی در برطرف کردن پرخوری و یا کم‌اشتهایی کودکان دارند. در اینجا ما به بررسی عوامل پرخوری و کم‌اشتهایی کودکان می‌پردازیم. کودکان به دلایل مختلفی ممکن است به پرخوری دچار شوند. عادت‌های نادرست، بیماری‌ها و تفکرات اشتباه به‌شدت به این موضوع دامن می‌زنند. برخی از مشکلات که باعث پرخوری در کودکان می‌شود:
- پرخوری عصبی: غذا خوردن عصبی معمولاً منجر به پرخوری می‌شود؛ درنتیجه بدن بیش‌ازاندازه کالری دریافت می‌کند. کالری اضافه به‌صورت چربی در بدن انباشته و باعث بالا رفتن وزن کودک می‌شود.
- اختلال پرخوری شدید: اختلالات تغذیه‌ای مانند اختلال پرخوری، در درازمدت باعث می‌شود فرزندتان دیگر کنترلی روی گرسنگی خود نداشته باشد و نتواند بر پرخوری غلبه کند.
- استرس بیش‌ازحد: استرس و یا یک ضربه‌ی عاطفی می‌تواند باعث بروز پرخوری در کودکان شود.
- عوامل محیطی: عوامل محيطی، تعادل میزان کالری دریافتی بدن را به هم می‌ریزد و باعث اختلال پرخوری می‌شود.
- شرایط دوران جنینی و نوزادی: تغذيه اوليه شيرخواران هم از فاکتورهای مهم در چاقی كودكان است.
میل شدید به غذا از نشانه‌های اصلی پرخوری در کودکان است. بعضی از راهکارهای برای جلوگیری از این پرخوری را می‌توان، مدیریت استرس، دنبال کردن برنامه غذایی مشخص، جلوگیری از رژیم‌های سخت و ورزش نام برد.
