یبوست یکی از مشکلات گوارشی شایع در کودکان است که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند رژیم غذایی نامناسب، استرس، کمبود فیبر یا حتی نشان از وجود برخی مشکلات پزشکی باشد. این مشکل در هر سنی ممکن است بروز کند؛ اما روش‌های درمانی، می‌تواند متناسب با سن کودک بسیار متفاوت باشد. در این مطلب به بررسی روش‌های درمان یبوست در سنین مختلف، از جمله کودکان بالای 3 سال، نوزادان و کودکان زیر 2 سال پرداخته شده و در انتها راه حل‌هایی برای درمان فوری یبوست کودکان با صابون نیز ارائه خواهد شد.
درمان یبوست کودکان بالای 3 سال
در کودکان بالای 3 سال، یبوست معمولا به دلیل تغییرات در رژیم غذایی، عدم مصرف مایعات کافی یا حتی فشار روانی و استرس در محیط‌هایی چون مدرسه یا خانه رخ می‌دهد. در این سن، درمان یبوست با تغییرات رژیم غذایی، افزایش فعالیت بدنی و ایجاد برخی عادات صحیح به راحتی امکان پذیر است. در ادامه هر یک از روش‌های موثر در درمان یبوست کودکان بالای 3 سال را به صورت کامل شرح خواهیم داد.
افزایش مصرف فیبر در رژیم غذایی
فیبر یک ماده غذایی ضروری است که به هضم آسان‌تر و همچنین بهبود عملکرد روده‌ها کمک می‌کند. در کودکان بالای 3 سال، مصرف روزانه میوه‌ها و سبزیجات از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ میوه‌هایی مانند سیب، گلابی، هلو و… که سرشار از فیبر هستند و به رفع یبوست، بسیار کمک خواهند کرد. همچنین سبزیجاتی مثل هویج، اسفناج و کدو تنبل نیز از منابع خوبی از فیبر برای کودکان بالای 3 سال به شمار می‌آیند.
نوشیدن مایعات به مقدار کافی
کمبود آب رایج‌ترین علت یبوست در کودکان و به ویژه کودکان بالای 3 سال است. کودکانی که به مقدار کافی آب و مایعات نمی‌نوشند، به احتمال بسیار زیادی دچار یبوست خواهند شد. برای جلوگیری از ایجاد چنین حالتی، چند گزینه در اختیار دارید:
آب
آب‌میوه‌های طبیعی
سوپ‌های رقیق
این‌ها بهترین گزینه‌های ممکن برای هیدراته نگه داشتن بدن کودک و رفع کم آبی هستند؛ البته که هیچ کدام از گزینه‌های دیگر، جای آب را در این زمینه نخواهند گرفت. از این رو توصیه می‌شود که کودکان، حداقل 6 تا 8 لیوان آب در طول روز مصرف کنند تا کمتر به یبوست و یا اختلالات گوارشی مبتلا شوند.
ورزش و فعالیت بدنی
داشتن فعالیت بدنی نه تنها در سلامت کلی بدن اثر گذار است، بلکه به حرکت روده‌ها نیز کمک می‌کند و می‌تواند از یبوست پیشگیری و یا آن را درمان کند. کودکانی که به طور منظم ورزش می‌کنند، کمتر دچار مشکلات گوارشی مانند یبوست می‌شوند. بازی‌های گوناگون فیزیکی، دویدن، شنا و حتی پیاده روی‌های کوتاه، اثرات بسیار مثبتی بر سلامت گوارش کودک خواهند داشت.
اصلاح عادات اجابت مزاج
یبوست در کودکانی که اجابت مزاج را برای مدت طولانی به تعویق می‌اندازند، شایع‌تر است که البته با آموزش‌های صحیح، این مسئله نیز به آسانی قابل رفع است. والدین باید به کودکان خود آموزش دهند که هرگاه احساس نیاز به اجابت مزاج داشتند، فورا به دستشویی رفته و از این فرصت استفاده کنند. تنظیم یک زمان ثابت برای دستشویی رفتن پس از غذا نیز می‌تواند به شکل گیری و تقویت این عادت کمک کند.
استفاده از ملین‌های ملایم
اگر با تغییرات رژیم غذایی و باقی موارد عنوان شده، یبوست کودک بهبود نیافت، پزشک ممکن است استفاده از داروهای ملین ملایم مانند شربت لاکتولوز یا شیاف‌های گلیسرین را توصیه کند. این داروها به نرم کردن مدفوع کمک کرده و در تسهیل فرآیند دفع به شدت موثر خواهند بود.
درمان یبوست نوزاد
یبوست در نوزادان معمولا ناشی از چند مشکل جدی است:
مشکلات تغذیه‌ای
حساسیت‌های گوارشی
ناتوانی در هضم شیر خشک
از آنجا که در این مقطع زمانی، درمان یبوست باید با احتیاط انجام شود، بیشتر به شیوه‌های طبیعی و خانگی برای درمان یبوست اشاره می‌کنیم که کمترین احتمال آسیب را خواهند داشت.
تغذیه با شیر مادر
شیر مادر بهترین منبع غذایی برای نوزادان است و می‌تواند به رفع یبوست کمک کند. اگر نوزاد شما از شیر مادر تغذیه می‌کند و دچار یبوست شده است، ممکن است به بررسی و مشاوره پزشکی احتیاج باشد.
تغذیه با شیر خشک مناسب
برای نوزادانی که شیر خشک مصرف می‌کنند، انتخاب نوع شیر خشک مناسب، اهمیت بالایی دارد. برخی از شیر خشک‌ها ممکن است باعث یبوست شوند؛ بنابراین توصیه می‌شود در صورت بروز یبوست، نوع شیر خشک تغییر کند. می‌توانید از شیر خشک‌هایی استفاده کنید که برای درمان یبوست طراحی شده‌اند.
ماساژ شکم نوزاد
ماساژ شکم نوزاد یکی از راه‌های موثر و بیخطر برای درمان یبوست است. با حرکت‌های ملایم و گردشی روی شکم نوزاد، می‌توان روده‌ها را تحریک کرده تا دفع مدفوع تسهیل شود.
آب جوشیده
در برخی موارد، دادن مقدار کمی آب جوشیده که دمای آن کاهش یافته، می‌تواند به نوزاد جهت هضم بهتر و رفع یبوست کمک کند. با این حال، این روش باید تنها در صورتی که کودک شما بالای 6 ماه سن دارد و آن هم تنها با مشورت پزشک انجام شود.
استفاده از شیاف گلیسرین
اگر یبوست نوزاد به طور جدی و برای طولانی مدت ادامه داشته باشد، پزشک ممکن است استفاده از شیاف گلیسرین را تجویز کند. این شیاف‌ها به تسهیل دفع کمک کرده و معمولا برای نوزادان زیر 1 سال بیخطر هستند.
درمان یبوست کودکان زیر 2 سال
در کودکان زیر 2 سال، یبوست می‌تواند ناشی از یکی از موارد زیر باشد:
مشکلات تغذیه‌ای
تغییرات در رژیم غذایی
مصرف غذاهای کمکی
از انجا که این بازه سنی، بازه حساسی برای کودک به شمار میآید، درمان یبوست در این سن نیاز به مراقبت ویژه دارد و باید حتما با مشورت پزشک انجام شود. در ادامه به برخی از روش‌های با ریسک پایین که نتایج خوبی هم در پی داشته‌اند، اشاره می‌کنیم.
تغذیه با شیر مادر یا شیر خشک مناسب
برای کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، یبوست معمولا به دلیل حساسیت به شیر مادر یا تغییرات در رژیم غذایی مادر بروز می‌کند. در این موارد، مشاوره با یک پزشک یا متخصص تغذیه می‌تواند به رفع مشکل کمک کند. برای کودکان زیر 2 سالی که شیر خشک مصرف می‌کنند، انتخاب نوع شیر خشک، می‌تواند تاثیر زیادی در درمان یبوست داشته باشد.
افزایش مصرف آب
در کودکان زیر 2 سال، استفاده از آب جوشیده که دمای آن کاهش یافته می‌تواند مفید واقع شود. این کار به روده‌ها کمک می‌کند تا عملکرد بهتری داشته باشند و در نتیجه یبوست نیز کاهش خواهد یافت.
غذاهای پوره شده با فیبر بالا
بعد از 6 ماهگی، می‌توان به تدریج غذاهای پوره شده حاوی فیبر را به رژیم غذایی کودک اضافه کرد. از جمله بهترین گزینه‌هایی که می‌توانند در این خصوص کمک کننده باشند، می‌توان موارد زیر را عنوان کرد:
سیب پوره شده
گلابی پوره شده
هویج پوره یا رنده شده
ماساژ شکم
ماساژ شکم برای کودکان زیر 2 سال هم می‌تواند بسیار کاربردی باشد. این روش به تحریک روده‌ها کمک می‌کند و باعث می‌شود تا کودکان دفع راحت‌تری داشته باشند.
شیاف گلیسرین
در صورتی که یبوست کودک همچنان ادامه دار بود، پزشک ممکن است استفاده از شیاف گلیسرین را توصیه کند. این شیاف‌ها به نرم شدن مدفوع و تسهیل دفع کمک خواهند کرد.
درمان فوری یبوست کودکان با صابون
یکی از روش‌هایی که برخی از والدین به طور سنتی برای درمان یبوست در کودکان استفاده می‌کنند، استفاده از صابون است. این روش باید با احتیاط فراوان انجام شود و توصیه می‌شود تنها در موارد اضطراری و تحت نظر پزشک مورد استفاده قرار گیرد. در این روش معمولا یک تکه صابون کوچک در مقعد کودک قرار داده می‌شود؛ این عمل باعث تحریک روده‌ها و تسهیل دفع مدفوع می‌شود. با این حال، در نظر داشته باشید که نباید به صورت مکرر و پی در پی از این روش استفاده کنید؛ چرا که ممکن است عوارض جانبی مخصوصی مانند آسیب به بافت‌های مقعدی را به دنبال داشته باشد.
جمع بندی
