بیماری‌های زیادی زنان و اندام جنسی آن‌ها را تهدید می‌کنند که بسیاری از این بیماری‌ها در صورت درمان نشدن به‌موقع، مشکلات حادی را در پی خواهند داشت. متاسفانه برخی از خانم‌ها از کنار مشکلات و بیماری‌های زنانه خود به‌سادگی عبور می‌کنند و در صدد درمان آن‌ها برنمی‌آیند.
به همین علت بیماری‌های زنانه رایج‌ترین مشکلات در بین زنان در سنین مختلف و حتی پس از یائسگی هستند.
خشکی واژن یکی از بیماری‌های زنانه است که منجر به مشکلات بسیار زیادی در بانوان می‌شود. اما به‌طور کلی خشکی واژن چیست؟ علل ایجاد و راه‌های درمان آن کدام است؟
در این مطلب علاوه بر معرفی این بیماری به شرح علائم، علل و راه‌های درمان آن می‌پردازیم. پس تا پایان همراه ما باشید.
خشکی واژن چیست؟
خشکی واژن یا آتروفی واژن (Vaginal atrophy) یکی از رایج‌ترین و در عین حال آزاردهنده‌ترین بیماری‌ها در بین بانوان است که در اثر عوامل مختلفی به وجود می‌آید.
برخلاف تصور برخی از مردم این بیماری علاوه بر زنان یائسه، بانوان بالغ را نیز قبل از یائسه شدن درگیر می‌کند. اما رواج آن پس از یائسگی بیشتر است.
در حالت عادی واژن بانوان به دلیل ترشح هورمون زنانه استروژن مرطوب است. این رطوبت فواید زیادی دارد و از ایجاد زخم مهبل در اثر خشکی بیش از حد جلوگیری می‌کند.
در مواردی ممکن است تولید این هورمون در بدن کاهش یابد و در نتیجه رطوبت واژن کم شود یا به‌طور کلی از بین رود.
معمولا پس ازیائسه شدن تولید هورمون استروژن بسیار کاهش می‌یابد و همین امر خشکی واژن را در این سنین بیشتر می‌کند.
علائم و نشانه‌های ابتلا به خشکی واژن
بانوانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند نشانه‌های خاصی دارند. این نشانه‌ها به تشخیص و شناسایی بیماری کمک بسیاری می‌کند. تعدادی از نشانه‌های این بیماری عبارتند از:
تنگی واژن
لذت نبردن در هنگام رابطه جنسی
احساس درد شدید در حین انجام رابطه جنسی
خونریزی و ایجاد زخم در واژن پس از اتمام رابطه جنسی
خارش شدید مهبل
دفع ادار همراه با درد و سوزش
افزایش عفونت رحمی
کاهش میل جنسی
تکرر ادرار
التهاب واژن
نازک شدن لبه‌های بیرونی واژن
ایجاد آکنه و جوش‌های پوستی
کاهش اعتماد به نفس جنسی
گر گرفتگی و تعریق شبانه در زنان یائسه
بی‌خوابی و خستگی در زنان یائسه
همه بانوان مبتلا به آتروفی واژن لزوما از همه علائم ذکر شده یا حتی بعضی از آن‌ها برخوردار نیستند. در مواردی ممکن است فردی خشکی واژن داشته باشد اما علائم خاصی نشان ندهد یا تنها از یک الی دو نشانه رنج بکشد. با این حال، در مجموع بیشتر افراد مبتلا به خشکی واژن از بیشتر علائم بالا رنج می‌برند.
علل خشکی واژن
همان‌طور که گفته شد کاهش میزان استروژن دلیل اصلی خشکی واژن محسوب می‌شود اما چرا سطح استروژن در بدن کاهش می‌یابد؟ چه عواملی منجر به رخ دادن این اتفاق می‌شوند؟
دلایل زیر اصلی‌ترین علل کاهش سطح استروژن در بدن هستند:
شیمی درمانی
پرتو درمانی
رادیوتراپی
برداشتن رحم و تخم‌دان‌ها
افزایش میزان هورمون هیپرپرولاکتینمی یا هورمون شیر در بدن
استرس
مشکلات روحی
کاهش رطوبت بدن در اثر استفاده از داروهای تاموکسفین، مدروکسی پروژسترون و داروهای مشابه
زایمان
یائسگی
علاوه بر کاهش استروژن در اثر عوامل ذکر شده، دلیل‌های دیگری نیز می‌توانند سبب خشکی واژن شوند که بعضی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
مصرف دخانیات در برخی از بانوان یائسگی زودرس را به دنبال دارد که همین امر یکی از دلایل اصلی خشکی واژن است.
انجام ورزش‌های شدید و سنگین از دیگر علل ابتلا به خشکی داژن در برخی از بانوان است.
شست‌وشوی بیش از حد واژن یا به عبارت دیگر گرفتن دوش واژینال با برهم زدن تعادل ph مهبل، سبب خشکی بیش از حد واژن می‌شود.
در تعدادی از خانم‌ها استفاده بیش از حد از کاندوم مردانه توسط شریک جنسی آن‌ها و تماس مواد تاخیری آن با واژن، آتروفی واژن را در پی خواهد داشت.
سندرم شوگران نیز که یک بیماری خود ایمنی به شمار می‌آید، می‌تواند دلیلی برای خشک شدن محیط واژن باشد.
خطرات و پیامدهای خشکی واژن
واژن یکی از مهم‌ترین قسمت‌های دستگاه تولید مثل در بانوان محسوب می‌شود و نقش آن در تولید مثل و بقای فرد حیاتی است.
ر حالت عادی محیط واژن با یک لایه از ترشحات طبیعی پوشانده شده است و این ترشحات باعث قلیایی بودن واژن می‌شوند.
کاهش میزان استروژن و درنتیجه خشکی واژن، سبب می‌شود اسپرم مردانه در محیط اسیدی واژن خشک زنده نماند در نتیجه قدرت باروری زن کاهش یابد.
از سوی دیگر خشک بودن مهبل، باعث نازک‌تر شدن آن خواهد شد. نازک و خشک بودن واژن باعث ایجاد درد شدید و حتی خونریزی در هنگام رابطه جنسی یا پس از آن می‌شود.
افزایش درد در حین رابطه جنسی و پس از آن، به‌تنهایی می‌تواند موجب کاهش میل جنسی در زنان شود و این مساله در سلامت روابط جنسی و خانوادگی تاثیر مستقیم دارد. از سوی دیگر سوزش ناحیه تناسلی در هنگام دفع ادرار نیز از دیگر پیامدهای واژن خشک و نازک است.
روش‌های تشخیص خشکی واژن
معمولا افراد پس از مشاهده علائم ابتلا به آتروفی واژن، برای تشخیص دقیق به پزشک زنان مراجعه می‌کنند. روش‌های مختلفی برای تشخیص خشکی مهبل وجود دارد، اما بهترین، قدیمی‌ترین و موثرترین روش تشخیص معاینه واژینال است.
در این روش پزشک زنان یا دکتر آنلاین ماما به معاینه و بررسی واژن بیمار می‌پردازد و در صورت مشاهده رنگ‌پریدگی یا زخم در مهبل، خشکی واژن را تشخیص می‌دهد. علاوه بر معاینه واژینال، روش‌های دیگری برای تشخیص آتروفی واژن وجود دارند که از قرار زیر هستند:
میزان هورمون استروژن بدن را با انجام آزمایش خون می‌توان اندازه‌گیری کرد و در صورت کم بودن مقدار آن، خشکی مبهل را متوجه شد.
در بعضی از موارد انجام سونوگرافی ضخامت دیواره واژن را اندازه‌گیری می‌کند و در صورت کاهش ضخامت آن نسبت به اندازه معمولی، خشکی واژن تشخیص داده می‌شود.
از دیگر روش‌های پی بردن به آتروفی واژن انجام آزمایش پاپ اسمیر است.
در بعضی از موارد با آزمایش ادرار نیز می‌توان به خشک بودن محیط واژن پی برد.
درمان پزشکی آتروفی واژن
درمان خشکی واژن با لیزر
پزشکان روش‌های مختلفی را برای درمان خشکی مهبل تجویز می‌کنند که عملکرد همه آن‌ها تقریبا مشابه یکدیگر است.
درمان‌های دارویی آتروفی واژن حتما باید زیر نظر یک پزشک متخصص تجویز شوند؛ زیرا استفاده بیش از حد از چنین داروهایی می‌تواند منجر به افزایش تولید استروژن اضافی در بدن شود.
مقدار زیاد استروژن در بدن، بیماری‌های مختلفی را از جمله سرطان سینه به دنبال دارد. پس باید نهایت احتیاط را در روند درمان به خرج داد.
چند مورد از مهم‌ترین درمان‌های خشکی واژن عبارتند از:
ژل‌های مرطوب‌کننده محیط واژن
درمان خشکی واژن فوری، استفاده از ژل‌های مرطوب‌کننده واژن است. ژل‌های لوبریکانت علت خشکی واژن هنگام دخول و درد شدید همراه با آن را از بین می‌برند و به‌صورت موقتی واژن را مرطوب نگه می‌دارند. گاهی اثر استفاده از این ژل‌ها چندین هفته ماندگار است.
ممکن است یکی از عوامل خارش واژن استفاده از این روان‌کننده‌ها باشد. در خانم‌هایی که به ژل‌های لوبریکال حساسیت دارند، عوارضی مانند سوزش یا خارش بعد از استفاده از این روان‌کننده‌ها، بیشتر دیده شده است.
این ژل‌ها برای کاهش درد و خشکی واژن قبل از رابطه جنسی ساخته شده‌اند و بهتر است برای کم شدن درد و سوزش واژن بانوان، مقدار مناسبی از لوبریکانت روی آلت شریک جنسی مالیده شود تا جلوی بروز عوارضی مانند خونریزی بعد از نزدیکی را بگیرید.
لوبریکانت‌ها بر اساس ساختار آن‌ها به سه دسته عمده تقسیم می‌شوند:
لوبریکانت طبیعی مانند روغن‌های گیاهی از جمله روغن نارگیل یا روغن زیتون
لوبریکانت‌های روغنی مانند روغن بچه یا وازلین
لوبریکانت پایه آب یا سیلیکونی که مخصوصا برای استفاده واژینال ساخته شده‌اند.
استروژن‌های موضعی
همان‌طور که گفته شد دلیل اصلی خشکی واژن کاهش میزان استروژن بدن است به همین علت بسیاری از پزشکان برای درمان این بیماری استروژن موضعی را به بیماران خود توصیه می‌کنند. این درمان‌ها در مقایسه با درمان‌های خوراکی عوارض کمتری دارند و نتیجه مطلوبی از آن‌ها حاصل می‌شود. مهم‌ترین موارد استروژن واژینال عبارتند از:
کرم‌ها و پماد درمان خشکی واژن از مهم‌ترین درمان‌های موضعی افزایش استروژن در بدن به شمار می‌روند.
این کرم‌ها در چند نمونه مختلف در دسترس قرار دارند که عملکرد همه آن‌ها یکسان است. نحوه مصرف این پمادها نیز مانند یکدیگر است. به عنوان مثال، نحوه مصرف کرم واژینالequin مانند سایر پمادهای واژینال به کمک اپلیکاتور است.
برخی از افراد با کارکرد و استفاده از اپلیکاتور مشکل دارند، به همین دلیل می‌توانند با استفاده از انگشتان خود پماد استروژن واژینال را مصرف کنند.
حلقه استروژن واژینال نیز یکی دیگر از درمان‌های موضعی آتروفی واژن است که با آزاد کردن مقدار مناسبی استروژن، به مرطوب کردن محیط واژن کمک می‌کند. این حلقه‌های ویژه در داخل واژن قرار داده می‌شوند و در هنگام رابطه جنسی یا پریود شدن نیازی به تعویض ندارند.
بهترین زمان برای تعویض این حلقه‌ها، سه ماه پس از کارگذاشتن آن‌ها است.شیاف واژینال استروژن نیز یکی دیگر از درمان‌های خشکی مهبل است که به درمان خشکی واژن قبل از پریود یا قبل از رابطه جنسی کمک می‌کند.
این کپسول‌ها نیز مانند پماد استروژن به وسیله اپلیکاتور مصرف می‌شوند. اما کسانی که با نحوه کار اپلیکاتور مشکل دارند می‌توانند این کپسول‌ها را با دست در داخل واژن خود قرار دهند.
استروژن خوراکی
در بسیاری از موارد پس از تشخیص خشکی واژن، قرص‌ها و کپسول‌های خوراکی برای بیمار تجویز می‌شوند. این کپسول‌ها میزان استروژن بدن را افزایش می‌دهند و در نتیجه سبب مرطوب شدن واژن می‌شوند. استفاده بیش از حد از این قرص‌ها می‌تواند باعث بروز بیماری‌هایی مانند سرطان سینه یا لخته شدن خون شود. به همین دلیل مصرف آن‌ها باید زیر نظر پزشک باشد.
استفاده از استروژن خوراکی به بانوانی تجویز می‌شود که نمی‌توانند یا نمی‌خواهند از استروژن موضعی استفاده کنند.
کربوکسی تراپی
یکی از روش‌های درمانی مطرح شده در تاپیک خشکی واژن نی نی سایت که توسط برخی از بانوان درگیر با این بیماری توصیه شده است، کربوکسی تراپی است. امروزه کربوکسی تراپی برای درمان بیماری‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد که یکی از آن‌ها آتروفی واژن است.
در روش کروبوکسی تراپی مقدار مشخصی گاز دی اکسید کربن به داخل واژن تزریق می‌شود و از این طریق پزشک سعی می‌کند خشکی واژن را درمان کند.
لیزر
درمان خشکی واژن فوری با لیزر نیز توسط بسیاری از پزشکان به بیماران درگیر این بیماری توصیه می‌شود. امروزه از لیزر درمانی برای درمان بیماری‌های مختلفی استفاده می‌شود که یکی از کاربردهای بسیار موثر آن، درمان خشکی واژن است.
لیزر روی سلول‌های آسیب‌دیده واژن تاثیر مثبت دارد و آتروفی واژن را با ترمیم این سلول‌ها درمان می‌کند.
درمان سنتی خشکی واژن
بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند خشکی مهبل خود را با استفاده از روش‌های خانگی و طب سنتی درمان کنند. این افراد از مواردی مانند درمان خشکی واژن با عسل استفاده می‌کنند تا بیماری خود را ریشه‌کن کنند. بعضی از رایج‌ترین درمان‌های خانگی و طب سنتی برای این بیماری عبارتند از:
ورزش‌های کف لگن
کاهش استروژن در بدن ضعف ماهیچه‌های واژن را به همراه دارد و ضعیف شدن این ماهیچه‌ها می‌تواند در تشدید آتروفی واژن موثر باشد. در مواردی انجام تمرینات کف لگن می‌تواند در درمان خشکی واژن موثر باشد.
اجتناب از شوینده‌های شیمیایی
شوینده‌های قوی و معطر می‌توانند در خشکی واژن تاثیر بسیار زیادی داشته باشند. به همین علت توصیه می‌شود برای شست‌وشوی واژن خود به هیچ عنوان از شوینده‌های شیمیایی قوی با ph اسیدی استفاده نکنید.
رابطه جنسی مرتب و مکرر
از دیگر درمان‌های خانگی آتروفی واژن می‌توان به برقرار کردن رابطه جنسی مکرر اشاره کرد. واژن بانوان با تحریک شدن مرطوب می‌شود و همین امر در درمان خشکی مهبل تاثیر بسیار زیادی دارد. اگر احساس خشکی واژن در حین رابطه را نیز دارید به مقاله راهنمای کامل درمان خشکی واژن هنگام رابطه جنسی ما مراجعه کنید.
مصرف فیتواستروژن
بهتر است برای پیشگیری و حتی درمان بیماری خشکی مهبل، از مصرف مواد غذایی حاوی فیتواستروژن غافل نشوید. این ماده در دانه‌های روغنی و مغزهای خوراکی مانند سویا وجود دارد و در درمان این بیماری بسیار موثر است.
برای جلوگیری از تشدید این بیماری بهتر است از مصرف مواد غذایی سودازا مانند گوشت گاو، کلم بروکلی، چای و مواد غذایی مشابه خودداری شود.
بسیاری از متخصصان طب سنتی معتقد هستند که روش‌های طبیعی مانند درمان خشکی واژن با عسل، آلوئه وراء، گزنه، روغن زیتون و سایر درمان‌های سنتی، علاوه بر این که به درمان این بیماری کمک بسیار زیادی می‌کند، عوارض احتمالی مصرف داروهای شیمیایی را نیز به دنبال ندارد.
