اختلال پانیک یا هراس چیست؟

اختلال پانیک چیست؟

همه‌ی ما در طول زندگی بارها دچار احساساتی چون ترس و اضطراب شده‌ایم، زیرا این واکنش‌ها کاملا طبیعی هستند و بدن در مواقع لازم این واکنش‌ها را از خود نشان می‌دهد. اختلال هراس یا پانیک (panic) نیز شرایط مشابهی دارد،

یعنی فرد دچار این اختلال به‌طور منظم حملات ناگهانی وحشت و ترس را تجربه می‏‌کند که اغلب این واکنش‌ها بدون دلیل خاصی هستند، اما حمله پانیک یا اختلال هراس چیست؟

در ادامه مقاله تصمیم داریم به سوال اختلال هراس چیست پاسخ دهیم و هرآنچه باید درباره‌ی این اختلال (panic disorder) بدانید را نیز در اختیارتان قرار دهیم.

حمله پانیک چیست؟

حمله پانیک یک نوع ترس یا هراس شدید است که در صورت عدم وجود خطر واقعی یا علت ظاهری باعث واکنش‌های شدید جسمی می‌شود. حملات پانیک بسیار ترسناک هستند، زیرا ممکن است فکر کنید که کنترل خود را از دست داده‌اید، تنفس شما متوقف شده است، دچار حمله قلبی شده‌اید یا حتی در حال مرگ هستید.

طبق ویرایش پنجم دستورالعمل تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، منظور از حمله پانیک افزایش ناگهانی ترس یا ناراحتی شدید است که در عرض چند دقیقه به اوج خود می‌رسد.

بسیاری از افراد در طول زندگی خود فقط یک یا دو بار این مسئله را تجربه می‌کنند و مشکل برطرف می‌شود. اگر شما بیش از چهار بار دچار حملات پانیک غیر منتظره شوید، ممکن است به بیماری مبتلا شده باشید که اختلال هراس نامیده می‌شود. طبق یک مطالعه در سال ۲۰۱۹، دو تا چهار درصد افراد در جهان دارای اختلال هراس هستند. علائم اختلال هراس اغلب در جوانان ۲۰ تا ۲۴ ساله ظاهر می‌شوند.

اگرچه حملات پانیک تهدیدکننده زندگی نیستند اما می‌توانند ترسناک باشند و کیفیت زندگی شما را تحت تأثیر قرار دهند. پس در صورت ابتلا به اختلال هراس باید با پزشک مشورت کنید. درمان صحیح مهمترین بخش در کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی شما است.

 

علائم اختلال پانیک چه هستند؟ تشخیص حمله پانیک

حملات پانیک معمولاً ناگهانی، بدون هشدار و دلیل واضح شروع می‌شوند. آن‌ها می‌توانند در هر زمان، هنگام رانندگی با اتومبیل، در مرکز خرید، هنگام خواب یا وسط یک جلسه کاری بروز کنند. ممکن است گاه‌به‌گاه دچار حملات پانیک شوید یا ممکن است به طور مکرر رخ دهند.

به طور معمول علائم حمله پانیک در عرض چند دقیقه به اوج خود می‌رسند و به مدت ۵ تا ۲۰ دقیقه طول می‌کشند که معمولا ۱۰ دقیقه اول فرد اوج این علائم را تجربه خواهد کرد.. در موارد شدید، علائم ممکن است بیش از ۱ ساعت طول بکشند. به‌همین‌دلیل، بعد از فروکش کردن حمله ممکن است احساس خستگی و فرسودگی کنید.  علائم شایع پانیک اتک عبارتند از:

• احساس بروز یک خطر قریب‌الوقوع

• ضربان قلب سریع و تپنده (پانیک و پی‌وی‌سی قلبی)

• تعریق

• لرزش بدن

• تنگی نفس و احساس خفگی (پانیک و تنگی نفس)

• گرگرفتگی

• حالت تهوع (پانیک و مشکلات گوارشی)

• گرفتگی شکم

• درد قفسه سینه

• سردرد

• سرگیجه، سبکی سر یا ضعف

• بی‌حسی یا احساس سوزن سوزن شدن دست و پا

• ترس از دست دادن کنترل بدن (به‌خصوص حمله پانیک در خواب)

• ترس از مردن

دقت داشته باشید اختلال هراس پانیک علاوه بر علائم جسمانی یک‌سری نشانه‌های روان‌شناختی پانیک نیز دارد که می‌توان به نشانه‌هایی چون بی‌خوابی، زنگ زدن گوش، ایجاد مشکل در تمرکز فرد، کاهش میل جنسی، احساس گیر کردن غذا در گلو و احساس وحشت و سراسیمگی اشاره کرد.

علت ایجاد اختلال پانیک یا وحشت زدگی چیست؟

تا‌به‌حال پاسخ درست و دقیقی در رابطه با علل ایجاد اختلال پانیک یا وحشت زدگی به‌دست نیامده است و مشخص نیست که چه چیزی باعث حملات پانیک می‌شود، اما باید متذکر شد که برخی از عوامل ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند‌. در ادامه به بررسی این عوامل می‌پردازیم تا با آن‌ها آشنا شوید.

عوامل زیست شناختی و جسمانی: بهم خوردن میزان برخی از هورمون‌های بدن باعث می‌شود که اختلال پانیک در بدن فرد ایجاد شود. موقعیت‌هایی چون بارداری، کم کاری یا پرکاری تیروئید، دیابت، بیماری‌های کلیوی و مواردی از این دست می‌توانند در سیستم هورمونی بدن اختلال ایجاد کنند که این اختلالات به حملات عصبی و استرسی منجر خواهند شد.

اثر ژنتیک و ارث در بروز پانیک اتک: از مهم‌ترین علل ایجاد اختلال هراس و ترس می‌توان به عوامل ژنتیکی و ارثی اشاره کرد. اگر شما در خانواده‌ای زندگی می‌کنید که پدر و مادرتان دچار حملات اضطرابی می‌شوند، احتمال اینکه شما نیز رفتاری مانند آن‌ها داشته باشید بسیار بالا است. البته نمی‌توان گفت که این اختلال به ژن خاصی وابسته است، بلکه ترکیب برخی از ژن‌ها می‌تواند چنین مشکلی را به همراه داشته باشد.

تاثیر محیط و اجتماع در اختلال پانیک: یکی از شایع‌ترین علت‌هایی که می‌توان برای ایجاد این اختلال به آن اشاره کرد، محیط و اجتماع است. بسیاری از افراد به دلیل مشکلات خانوادگی، تغییر ناگهانی در محیط زندگی، مرگ عزیزان، زلزله، بیماری و مواردی از این دست دچار حملات عصبی می‌شوند و گاهی‌اوقات این حملات ادامه‌دار خواهند شد، به‌طوری‌که فرد دچار اختلال هراس و ترس می‌شود.

درمان حمله پانیک

درمان به کاهش شدت و دفعات حمله پانیک کمک می‌کند و عملکرد شما را در زندگی روزمره بهبود می‌بخشد. گزینه‌های اصلی درمان شامل روان درمانی و دارو درمانی هستند. معمولا اقدامات روانشناختی برای تاثیرگذار بودن بر حملات پانیک لازم است با دارو درمانی ترکیب شوند. از این‌رو، بهتر است برای درمان از همکاری یک روانپزشک و یک روانشناس به صورت هماهنگ بهره ببرید.

درمان شناختی-رفتاری می‌تواند به تغییر نحوه تفکر و واکنش به موقعیت هایی که باعث ایجاد ترس می‌شوند، کمک کند. تمرینات آرامش‌بخش و ذهن‌آگاهی، مانند تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا، ماساژ، تصاویر هدایت شونده و ریلکس کردن پیش‌رونده ماهیچه‌ها، می‌توانند به کاهش اضطراب و استرس منجر به پانیک کمک کنند. داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب هم در کنترل علائم پانیک موثر هستند.

افرادی که به طور مکرر اختلال پانیک را تجربه می‌کنند، اغلب تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد می‌کنند. جلوگیری از وقوع اتفاقات و شرایطی که احتمال بروز علائم در آن‌ها وجود دارد، از مهم‌ترین این تغییرات هستند. متاسفانه، حمله پانیک می‌تواند این افراد را به هراس‌های خاصی مانند آگورافوبیا (ترس از حضور در اجتماع) سوق دهد. ترس از بروز حمله پانیک، فرد را منزوی کرده و از حضور او در موقعیت‌های اجتماعی جلوگیری می‌کند.

علاوه بر درمان‌های روان‌شناختی، دارو‌درمانی نیز می‌تواند نقش مهمی در بهبود این اختلال داشته باشد. روانشناسان نمی‌توانند برای شما دارو تجویز کنند؛ بنابراین باید با هماهنگی روانشناس خود به یک روانپزشک مراجعه کنید. فواید دارو‌درمانی برای اختلال هراس عبارت‌اند از:

• تسکین علائم این اختلال و کاهش دفعات و شدت بروز علائم

• کاهش سریع حملات پانیک

• کمک به اثربخشی بهتر روان‌درمانی

• بهبود کیفیت زندگی فرد با کاهش رفتارهای اجتنابی

• کاهش اضطراب پیش‌بینی در بیمارانی که حملات پانیک را پیش‌بینی می‌کنند

• مدیریت اختلال در طولانی‌مدت

پیش‌گیری از وحشت‌زدگی

اقدامات زیر در پیش‌گیری از وحشت‌زدگی موثرند:

تنفس خود را کنترل کنید

با یادگیری نحوه کنترل تنفس خود در هنگام تهویه بیش از حد شروع کنید. نکته کلیدی این است که باید عادت‌های تنفسی سالم را در زمانی که هوای بیش از حد تهویه نمی‌کنید هم انجام دهید تا در صورت بروز مشکل، اجرای این مهارت‌ها آسان‌تر باشد. یک جریان تنفس سالم شامل 14 ثانیه است (پنج ثانیه تنفس از طریق بینی، مکث به مدت 2 ثانیه و در نهایت بازدم به مدت هفت ثانیه). اگر نمی‌توانید بلافاصله از این الگوی تنفسی پیروی کنید، ناامید نشوید. با تمرین کردن احتمالا پیشرفت‌هایی را مشاهده خواهید کرد. برنامه‌ها و وب‌سایت‌های متعددی وجود دارند که آموزش تنفس صحیح را ارائه می‌دهند.

به پزشک مراجعه کنید

حملات پانیک به ندرت از یک بیماری ناشی می‌شوند. با این حال، مشورت با پزشک بخش مهمی از درمان است که می‌تواند شما را از وضعیت سلامتی‌تان مطمئن کند.

در مورد آن صحبت کنید

این تمایل وجود دارد که از حملات پانیک خود احساس خجالت کنید و سعی کنید با آن‌ها مبارزه کنید. شما باید تا حد امکان از افکار خود خارج شوید. پس با اطرافیان‌تان در مورد آن صحبت کنید یا با کسی که به او اعتماد دارید تماس بگیرید و به او بگویید که چه احساسی دارید.

ورزش کنید

علاوه بر صحبت با پزشک در مورد شرایط احتمالی سلامتی، برای شرکت در هر برنامه ورزشی باید مجوز پزشکی دریافت کنید. در بیشتر موارد، نشان داده شده است که ورزش ضمن بهبود خلق و خو، اضطراب را کاهش می‌دهد. با این حال، هنگام شروع یک برنامه ورزشی جدید، مراقب باشید که بیش از حد آن را انجام ندهید. چون بعضی از افراد با افزایش بیش از حد ضربان قلب ممکن است چیزی شبیه شروع یک حمله پانیک را تجربه کنند. معمولا این به پانیک و متعاقبا یک حمله پانیک منجر می‌شود.

از سبک زندگی سالم پیروی کنید

حفظ یک سبک زندگی سالم هم بخش مهمی از غلبه بر اضطراب است. رژیم غذایی نقش زیادی دارد. مهم است که مطمئن شوید ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز خود را دریافت می‌کنید. خواب هم بسیار مهم است. کمبود خواب باعث ایجاد انبوهی از مشکلات می‌شود که ممکن است باعث پانیک شوند، مانند: سردرد، ضعف عضلانی و مشکل در تمرکز.

حساسیت‌زدایی را امتحان کنید

این کار بهتر است در حضور یک درمانگر یا متخصص آموزش دیده انجام شود. حساسیت‌زدایی عمل عادت کردن به محرک‌های شما است تا زمانی که دیگر باعث اضطراب نشوند. برای مثال، اگر متوجه شدید که سرگیجه می‌تواند حملات شما را تحریک کند، می‌توانید با چرخیدن روی صندلی یا دایره به سرگیجه عادت کنید. استراتژی‌های مختلفی وجود دارد که می‌توانید برای عادت کردن به هر یک از محرک‌های فیزیکی حملات پانیک خود استفاده کنید تا در هنگام وقوع، ترس کمتری ایجاد کنند. به یاد داشته باشید، این تکنیک بهتر است با راهنمایی و نظارت یک متخصص سلامت روان استفاده شود.

به خودتان فرصت دهید

یکی از سخت‌ترین کارهایی که می‌توانید انجام دهید، پذیرش حملات پانیک است. یعنی اگر برای مثال متوجه شدید که وقتی به مرکز خرید می‌روید دچار حملات پانیک می‌شوید، بدون اجتناب از آن، در مواقعی که نیاز دارید به مرکز خرید بروید. با این ایده که حمله پانیک ممکن است اتفاق بیفتد کنار بیایید. وقتی چنین شد، منتظر بمانید و سپس به روز خود ادامه دهید.

درمان اختلال پانیک با داروهای گیاهی

مطمئنا مصرف برخی از داروهای گیاهی زیر می‌تواند به پیشگیری یا کاهش علائم حملات پانیک کمک زیادی کند:

• دمنوش اسطوخودوس

• دمنوش بابونه

• دمنوش گل گاوزبان

• عرق بیدمشک

• عرق بهارنارنج

قبل از استفاده از داروهای گیاهی یا مکمل‌های غذایی، با پزشک خود مشورت کنید. برخی از این محصولات می‌توانند با داروهای تجویزی تداخل داشته باشند.

درمان اختلال پانیک با طب سنتی

متخصص طب سنتی معتقد است که افرادی با سابقه خشونت رفتاری و عصبانیت‌های آنی بیشتر در معرض حملات یا اختلال پانیک هستند. به‌همین‌دلیل، توصیه می‌کنند که علاوه بر مصرف دمنوش‌های آرامش‌بخش و ضد افسردگی، مصرف غذاهای با طبع گرم را کاهش دهند و بیشتر میوه آلو مصرف کنند.

علاوه بر این، طب سوزنی یا ماساژ بدن با روغن‌های اساسی مانند روغن زیتون یا کنجد نیز کمک زیادی به کاهش استرس و محرک‌های حملات پانیک می‌کند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

حملات پانیک را در اسرع وقت درمان کنید تا از بدتر شدن یا افزایش بروز آن‌ها جلوگیری کنید. اگر برای اولین بار است که علائم حمله پانیک را تجربه کرده‌اید، بهتر است به‌دنبال مراقبت‌های فوری پزشکی باشید. اکثر افرادی‌که برای اولین بار دچار حمله پانیک می‌شوند، اعتقاد دارند که دچار حمله قلبی شده‌اند. تشخیص علائم بدون کمک پزشک متخصص دشوار است.