دالتپارین یکی از داروهای ضدانعقاد مؤثر است که در پیشگیری و درمان لخته‌های خونی (ترومبوز) تجویز می‌شود. این دارو از خانواده هپارین‌های با وزن مولکولی پایین بوده و با مهار فاکتورهای انعقادی خون، از تشکیل لخته جلوگیری می‌کند. دالتپارین به دلیل اثر پایدار، تزریق زیرجلدی آسان و خطر نسبتاً کمتر خونریزی نسبت به هپارین معمولی، کاربرد گسترده‌ای در بیماران بستری، جراحی‌شده و بیماران سرطانی دارد. با این حال، مصرف آن نیازمند رعایت دقیق دوز، پایش وضعیت بیمار و آگاهی از موارد هشدار، تداخلات و عوارض احتمالی است تا اثربخشی و ایمنی دارو تضمین شود.
دالتپارین برای چیست؟
آمپول دالتپارین (Dalteparin) یک داروی ضد انعقاد از خانواده هپارین‌های با وزن مولکولی پایین است که برای پیشگیری و درمان لخته‌های خونی کاربرد دارد. این دارو با مهار عوامل انعقادی از تشکیل یا گسترش ترومبوز جلوگیری می‌کند. برخی از موارد مصرف این دارو به شرح زیر می‌باشد:
پیشگیری از ترومبوز وریدی پس از جراحی
درمان ترومبوز ورید عمقی (DVT)
درمان آمبولی ریه
پیشگیری از لخته در بیماران بستری یا غیرفعال
درمان آنژین ناپایدار و انفارکتوس میوکارد بدون موج Q
دالتپارین برای پیشگیری از لخته خون
یکی از کاربردهای اصلی این دارو جلوگیری از تشکیل لخته خون است. در واقع، این دارو با مهار فاکتور Xa و تا حدی فاکتور IIa (ترومبین) در سیستم انعقادی، مانع از فعال شدن زنجیره‌ی انعقاد خون می‌شود. در نتیجه، احتمال ایجاد لخته در رگ‌ها کاهش می‌یابد.
برای حفظ سلامت قلب و پیشگیری از مشکلات گردش خون، استفاده از داروها و مکمل‌های مناسب اهمیت زیادی دارد؛ شما می‌توانید محصولات مرتبط با قرص قلب را بررسی و تهیه کنید. همچنین، در موارد حساس یا اورژانسی؛ پزشک قرص فشار خون را در برخی بیماران پیشنهاد می‌کند.
نحوه تزریق دالتپارین
دالتپارین به صورت تزریق زیرجلدی در بافت چربی زیر پوست تزریق می‌شود. این روش باعث جذب آهسته و اثر پایدار دارو برای پیشگیری از لخته خون خواهد شد.
بهترین ناحیه برای تزریق، بخش تحتانی شکم (حدود ۵ سانتی‌متر دورتر از ناف) است. می‌توان تزریق را در ران یا بازو نیز انجام داد، اما شکم رایج‌تر است.
قبل از تزریق، محل انتخاب‌شده باید با پنبه آغشته به الکل تمیز و خشک شود تا خطر عفونت کاهش یابد.
دالتپارین معمولاً در سرنگ‌های از پیش‌پرشده عرضه می‌شود. پیش از تزریق، باید از شفاف بودن محلول و نبود ذرات یا تغییر رنگ اطمینان حاصل کرد.
پوست در محل تزریق با دو انگشت گرفته و کمی بالا کشیده شود تا چین کوچکی تشکیل شود. سپس سوزن به صورت عمودی (زاویه ۹۰ درجه) وارد پوست شود.
دارو باید به آرامی و پیوسته تزریق شود تا از سوزش یا کبودی جلوگیری شود.
پس از پایان تزریق، سوزن به آرامی بیرون آورده می‌شود و محل نباید ماساژ داده شود، چون ممکن است باعث کبودی شود.
در هر نوبت، محل تزریق باید تغییر داده شود تا از تحریک پوست یا ایجاد سفتی در بافت جلوگیری شود.
آمپول دالتپارین برای کودکان
دالتپارین (Dalteparin) در کودکان نیز می‌تواند برای پیشگیری یا درمان لخته‌های خونی (ترومبوز) استفاده شود، اما مصرف آن باید تحت نظر دقیق پزشک متخصص کودکان یا هماتولوژیست انجام گیرد.
در کودکان، دالتپارین در شرایط خاص مانند وجود بیماری‌های مادرزادی انعقادی، بستری طولانی، کاتتر وریدی مرکزی یا پس از جراحی‌های خاص تجویز می‌شود. نکات مهم در کودکان به شرح زیر است:
دوز دارو بر اساس وزن بدن (بر حسب واحد بین‌المللی در هر کیلوگرم) تعیین می‌شود.
پایش منظم سطح ضد فاکتور Xa در خون ضروری است تا از اثربخشی و ایمنی دارو اطمینان حاصل شود.
تزریق به صورت زیرجلدی معمولاً در شکم یا ران صورت می‌گیرد.
باید از تزریق داخل عضله خودداری شود، زیرا خطر خونریزی دارد.
در صورت بروز کبودی، خونریزی از لثه یا بینی، یا مدفوع سیاه باید به پزشک اطلاع داده شود.
عوارض آمپول دالتپارین
تزریق آمپول دالتپارین ممکن است مانند سایر داروهای ضدانعقاد، باعث بروز عوارضی شود. بیشتر این عوارض خفیف و موقتی هستند، ولی در برخی بیماران می‌توانند جدی و نیازمند مراقبت فوری پزشکی باشند.
عوارض جانبی شایع
برخی از عوارض شایع و گزارش شده از این دارو به شرح زیر می‌باشد:
کبودی یا درد در محل تزریق
خونریزی خفیف از لثه یا بینی
تهوع یا ناراحتی معده
افزایش آنزیم‌های کبدی در آزمایش خون
عوارض جدی
به علاوه، این دارو در برخی بیماران با عوارض جدی یا خطرناک زیر همراه است:
خونریزی شدید (ادرار یا مدفوع خونی، استفراغ خونی)
واکنش آلرژیک (تنگی نفس، کهیر، تورم صورت یا گلو)
کاهش شدید پلاکت‌ها (ترومبوسیتوپنی)
لخته غیرمنتظره در بدن باوجود مصرف دارو
موارد هشدار دالتپارین
قبل از تزریق، به نکات مهم و موارد هشدار زیر توجه داشته باشید:
خطر خونریزی مهم‌ترین هشدار است. دالتپارین احتمال خونریزی داخلی یا خارجی را افزایش می‌دهد. بیماران باید مراقب علائم مختلف از جمله خون در ادرار، مدفوع تیره، کبودی غیرمعمول یا خونریزی لثه را در نظر داشته باشند.
در بیماران مبتلا به هموفیلی، زخم‌های فعال گوارشی یا خونریزی‌های اخیر، مصرف دارو باید با احتیاط شدید یا به کلی پرهیز شود.
در صورت کاهش ناگهانی پلاکت‌ها، احتمال بروز ترومبوسیتوپنی ناشی از هپارین وجود دارد و باید دارو قطع و بررسی آزمایشگاهی انجام شود.
در بیماران با نارسایی کلیه، تجمع دارو می‌تواند خطر خونریزی را بالا ببرد؛ نیاز به تنظیم دوز و پایش فاکتور ضد Xa وجود دارد.
تزریق دالتپارین در افرادی که تحت بی‌حسی نخاعی یا دارای کاتتر اپیدورال هستند ممکن است موجب هماتوم و فلج شود؛ زمان تزریق باید دقیق تنظیم شود.
در بارداری معمولاً ایمن‌تر از وارفارین است، اما باید زیر نظر پزشک انجام شود. در شیردهی مقادیر کمی وارد شیر می‌شود و مشکلی ایجاد نمی‌کند.
در این سالمندان و کودکان باید دوز بر اساس وزن و عملکرد کلیه تنظیم شود و آزمایش‌های منظم انجام گیرد.
موارد منع مصرف دالتپارین
همچنین، برخی از موارد منع مصرف این دارو عبارتند از:
خونریزی فعال
سابقه حساسیت به هپارین یا دالتپارین
ترومبوسیتوپنی ناشی از هپارین (HIT)
اختلالات شدید انعقادی
زخم‌های فعال گوارشی یا خونریزی‌های داخلی اخیر
جراحی یا آسیب شدید سیستم عصبی مرکزی
نارسایی شدید کلیه بدون تنظیم دوز
مقایسه دالتپارین با داروهای مشابه
همانطور که بیان شد؛ دالتپارین یک هپارین با وزن مولکولی پایین (LMWH) است که مشابه انوکساپارین و نمپارین عمل می‌کند. اثر ضدانعقادی آن پایدار، با خطر خونریزی کمتر و تزریق زیرجلدی راحت‌تر است.
ویژگی | دالتپارین | انوکساپارین | نمپارین |
|---|---|---|---|
روش مصرف | تزریق زیرجلدی | تزریق زیرجلدی | تزریق زیرجلدی |
نیاز به پایش آزمایشگاهی | کم (فقط در نارسایی کلیه یا کودکان) | کم | کم |
اثر ضدانعقادی | مهار فاکتور Xa و کمی IIa | مهار Xa و IIa | مهار Xa و IIa |
خطر خونریزی | متوسط | متوسط | متوسط |
کاربرد در بارداری | ایمن‌تر | ایمن‌تر | ایمن‌تر |
تداخل دارویی
دالتپارین به عنوان یک ضدانعقاد، با برخی داروها می‌تواند خطر خونریزی یا کاهش اثربخشی پیدا کند. پایش دقیق و هماهنگی با پزشک قبل از مصرف همزمان ضروری است. برخی از تداخلات دارویی عبارتند از:
داروهای ضدپلاکت از جمله آسپرین، کلوپیدوگرل، تیکلوپیدین
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) از جمله ایبوپروفن، ناپروکسن
سایر ضدانعقادها شامل وارفارین، ریواروکسابان، آپیکسابان
داروهای مهارکننده عملکرد کلیه یا داروهای نفروتوکسیک
سخن پایانی
این مقاله به بررسی پیشگیری و درمان لخته خون با آمپول دالتپارین، از مجله داروخانه آنلاین دکترزمانی پرداخت. استفاده از این دارو با تزریق زیرجلدی ساده و اثر پایدار، مزیت قابل توجهی نسبت به هپارین معمولی دارد. با این حال، رعایت دوز دقیق، پایش بیماران با نارسایی کلیه، کودکان یا سالمندان و توجه به تداخلات دارویی و علائم خونریزی ضروری است. آگاهی از موارد هشدار و منع مصرف می‌تواند از عوارض جدی پیشگیری کند.
