خار پاشنه یکی از مشکلات شایع پا است که می‌تواند راه رفتن را سخت و دردناک کند. این مشکل زمانی به وجود می‌آید که رسوبات کلسیم در قسمت زیرین استخوان پاشنه تجمع پیدا می‌کنند و به مرور زمان یک زائده استخوانی شکل می‌گیرد. اگر هنگام بلند شدن از خواب یا بعد از یک روز طولانی احساس درد در کف پایتان دارید، ممکن است خار پاشنه داشته باشید. در این مقاله، نگاهی دقیق به علت‌ها، علائم و راه‌های درمان این مشکل می‌اندازیم.
دلایل ایجاد خار پاشنه
خار پاشنه یک زائده‌ی استخوانی کوچک است که معمولاً در قسمت زیرین استخوان پاشنه (کالکانئوس) تشکیل می‌شود و می‌تواند منجر به درد و ناراحتی شود. دلایل اصلی ایجاد خار پاشنه عبارتند از:
۱. فشار مداوم و کشیدگی بیش از حد فاسیای کف پا
فاشیا پلانتار (Plantar Fascia) یک نوار بافتی است که از پاشنه تا انگشتان پا کشیده شده است.
فشار مداوم روی این ناحیه، به‌ویژه در فعالیت‌هایی مثل دویدن، ایستادن طولانی‌مدت، یا راه رفتن نادرست، باعث التهاب و در نهایت تشکیل خار پاشنه می‌شود.
۲. استفاده از کفش نامناسب
پوشیدن کفش‌های بدون حمایت کافی از قوس پا (مانند کفش‌های تخت، کهنه یا پاشنه‌بلند) فشار زیادی روی کف پا وارد کرده و می‌تواند به بروز خار پاشنه کمک کند.
۳. اضافه‌وزن و چاقی
وزن زیاد باعث افزایش فشار روی کف پا و پاشنه می‌شود و خطر ایجاد خار پاشنه را بالا می‌برد.
۴. فعالیت‌های ورزشی سنگین و مکرر
دویدن، پریدن و ایروبیک‌های سنگین فشار مداومی بر پاشنه پا وارد کرده و زمینه‌ساز ایجاد خار پاشنه می‌شود.
۵. مشکلات ساختاری پا
مشکلاتی مانند صافی کف پا یا قوس بیش از حد پا باعث ایجاد توزیع نامتعادل فشار روی پا شده و احتمال تشکیل خار پاشنه را افزایش می‌دهد.
۶. بالا رفتن سن
با افزایش سن، انعطاف‌پذیری فاشیا و چربی کف پا کاهش می‌یابد و احتمال بروز خار پاشنه بیشتر می‌شود.
۷. التهاب‌های مزمن و بیماری‌های زمینه‌ای
آرتریت روماتوئید و نقرس می‌توانند باعث التهاب و در نتیجه تشکیل خار پاشنه شوند.
۸. ایستادن طولانی‌مدت
افرادی که در شغل‌های ایستاده فعالیت می‌کنند (مانند معلمان، پرستاران و فروشندگان) بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند.
چطور تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص خار پاشنه معمولاً با بررسی علائم، معاینه‌ی فیزیکی و تصویربرداری انجام می‌شود.
علائم خار پاشنه
خار پاشنه معمولاً در اثر رسوب کلسیم در زیر استخوان پاشنه ایجاد می‌شود. در ادامه به علائم خار پاشنه اشاره می‌کنیم:
1. درد در ناحیه پاشنه
2. التهاب و تورم خفیف
3. احساس سوزش یا تیر کشیدن
4. درد هنگام فشار روی پاشنه
5. درد بعد از فعالیت‌های شدید
6. احساس وجود سنگ‌ریزه در کف پا
پزشک معمولاً از این روش‌ها برای تشخیص خار پاشنه استفاده می‌کند:
معاینه فیزیکی: بررسی محل درد و شدت آن
تصویربرداری با اشعه ایکس: برای مشاهده زائده استخوانی روی پاشنه
MRI (در موارد خاص): التهاب شدید یا پارگی بافتی مشکوک
روش‌های درمان
درمان این بیماری بستگی به شدت علائم دارد. اگر مشکل خیلی جدی نباشد، روش‌های ساده‌ای می‌توانند درد را کاهش دهند. اما در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به درمان‌های پزشکی یا حتی جراحی باشد.
۱. درمان‌های خانگی و تغییر سبک زندگی
استفاده از کمپرس سرد: قرار دادن یخ روی پاشنه می‌تواند التهاب را کاهش دهد.
پوشیدن کفش مناسب یا استفاده از کفی طبی: این کار فشار روی پاشنه را کاهش می‌دهد.
کنترل وزن: کاهش وزن، فشار اضافی روی پاها را کمتر می‌کند.
حرکات کششی: تمرین‌های کششی مخصوص کف پا و ساق پا به کاهش درد کمک می‌کنند.
۲. درمان‌های دارویی
مصرف داروهای ضدالتهابی مانند ایبوپروفن برای کاهش درد و التهاب
تزریق کورتون برای تسکین درد در موارد شدید
۳. درمان‌های تخصصی و فیزیوتراپی
انجام تمرینات کششی مخصوص خار پاشنه
شاک ویو تراپی (امواج شوکی) برای تحریک بافت‌ها و کاهش درد
۴. جراحی (در موارد نادر)
اگر هیچ‌کدام از روش‌های بالا مؤثر نباشند، ممکن است پزشک جراحی را پیشنهاد دهد. در این روش، زائده استخوانی برداشته یا رباط کف پا آزاد می‌شود تا فشار کاهش پیدا کند.
چگونه از خار پاشنه پیشگیری کنیم؟
برای پیشگیری از این بیماری، می‌توانید این اقدامات را انجام دهید:
1. کفش مناسب بپوشید
کفش‌های راحت و دارای کفی طبی استفاده کنید.
از کفش‌های کهنه و بدون حمایت مناسب برای قوس پا پرهیز کنید.
2. استفاده از کفی و پد مخصوص
از کفی‌های ارتوپدی برای توزیع فشار کف پا استفاده کنید.
در صورت داشتن صافی کف پا یا قوس زیاد، کفی طبی مخصوص تهیه کنید.
3. ورزش‌های کششی انجام دهید
عضلات کف پا و ساق پا را روزانه کشش دهید.
تمریناتی مانند چرخاندن توپ تنیس زیر پا و کشش فاشیای کف پا مفید هستند.
4. وزن خود را کنترل کنید
اضافه‌وزن باعث افزایش فشار روی پاشنه و تحریک التهاب می‌شود. رژیم غذایی سالم و ورزش منظم به حفظ وزن ایده‌آل کمک می‌کند.
با رعایت این نکات، می‌توان احتمال بروز خار پاشنه را تا حد زیادی کاهش داد.
سخن‌پایانی
این بیماری می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد، اما با رعایت نکات ساده می‌توان آن را کنترل کرد. اگر درد پاشنه پا دارید و احساس می‌کنید مشکل ادامه‌دار است، بهتر است زودتر برای درمان اقدام کنید. راهکارهای خانگی، تغییر سبک زندگی و درمان‌های پزشکی می‌توانند به کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی کمک کنند.
7. تقویت عضلات پا
6. از ماساژ و کمپرس یخ استفاده کنید
5. فعالیت‌های سنگین را مدیریت کنید
تمریناتی برای تقویت ماهیچه‌های کف پا و ساق انجام دهید.
راه رفتن روی نوک پا یا استفاده از کش‌های ورزشی کمک‌کننده است.
ماساژ کف پا و قرار دادن یخ روی پاشنه بعد از فعالیت‌های طولانی می‌تواند از التهاب جلوگیری کند.
از ایستادن طولانی‌مدت یا دویدن روی سطوح سخت خودداری کنید.
تمرینات سنگین را با گرم کردن مناسب شروع کنید.
