اسفناج گیاه گل‌دار یک‌ساله‌ای است که به خانواده تاج‌خروسیان ازجمله چغندر، برگ چغندر و کینوا تعلق داشته و گیاه بومی ایران است و به دلیل خواص اسفناج و بالا بودن درصد مواد غذایی آن کم‌کم از اوایل قرن اول میلادی به سراسر دنیا راه پیداکرده و امروزه کشت اسفناج در تمام نقاط دنیا معمول است. اسفناج نسبت به سرمای زمستان مقاوم بوده و در دو نوع پائیزه و بهاره کاشته می‌شود. برگ اسفناج ازنظر طب سنتی کمی سرد و تر است. ازجمله خواص اسفناج می‌توان به‌سلامت قلب، مغز، چشم و درمان یبوست، کم‌خونی، فشارخون بالا و دیابت اشاره کرد. اسفناج از بروز آسم و پوکی استخوان جلوگیری کرده و برای کاهش وزن در رژیم کتوژنیک بسیار مفید است. اسفناج سرشار از ویتامین B3 است درمان خوبی برای بیماری پلاگرا است که به علت کمبود ویتامین 3B ایجادشده و نشانه‌های آن ضعف بدن، تشنج، اختلال در دستگاه هاضمه و به وجود آمدن لکه‌های قرمز روی بدن است. همچنین برگ اسفناج منبع غنی ویتامین A,B3,C، آهن و پتاسیم هست
خواص اسفناج چیست؟
از مهمترین خواص اسفناج می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
کمک به دفع سموم بدن
چون اسفناج غنی از فیبر است و فیبر هم برای سلامت دستگاه گوارش مفید است.
سلامت و تقویت استخوان‌ها
دریافت کم ویتامین K باعث افزایش خطر شکستگی و پوکی استخوان می‌شود و مصرف این ویتامین برای سلامت و تقویت استخوان‌ها بسیار مفید است و چون اسفناج حاوی ویتامین K است پس برای تقویت استخوان‌ها ضروری است.
از بین بردن رادیکال آزاد
یکی از دلایل پیری زودرس پوست، مشکلات قلبی و دیابت وجود واکنش‌های رادیکال آزادی در بدن است. تنها موادی که می‌توانند این واکنش‌ها را کنترل کنند آنتی‌اکسیدان‌ها هستند.
افزایش قوه بینایی
اسفناج موجب تقویت چشم و افزایش قوه بینایی بخصوص برای نوجوانان می‌شود، اسفناج چون حاوی مقادیر فراوان آنتی‌اکسیدان‌های لوتئین و زاکسنتین است، از بروز بیماری‌های چشمی مانند آب‌مروارید و دژنراسیون ماکولار مرتبط با سن جلوگیری می‌کند.
ضد سرطان
فلاوونوئید موجود در اسفناج، تقسیم سلولی سلول‌های سرطانی در معده و پوست را کاهش داده و همچنین سبب کاهش چشمگیر خطر ابتلای افراد به سرطان پروستات می‌شود.
کنترل فشارخون
ویتامین C و پتاسیم موجود در اسفناج نیز نقش مهمی در کاهش فشار خون بالا ایفا می‌کند. اسفناج منبع غنی پتاسیم است و مانع بروز سنگ کلیه شده و ضربان قلب را کنترل می‌کند.
محافظت در برابر ابتلا به بیماری‌های قلبی
اسفناج در درمان بیماری‌های عروقی ازجمله تصلب شرایین و فشارخون نیز مؤثر است. سطح کلسترول خون را پایین آورده، گردش خون در بدن را بهبود می‌بخشند و رگ‌ها را قوی و سالم نگه می‌دارند.
کاهش احتمال آلزایمر
اسفناج غنی از ویتامین K است. این ویتامین سلامت مغز را تضمین و از بروز بیماری‌هایی مانند آلزایمر و کندی ذهن در سنین کهن‌سالی جلوگیری می‌کند.
تقویت سیستم ایمنی
ویتامین A موجود در اسفناج برای سلول‌های سفید خون حیاتی بوده و با تقویت سیستم‌های ورودی بدن مانند غشاهای مخاطی، دستگاه تنفسی، ادراری و روده از بروز انواع عفونت جلوگیری می‌کند.
سلامت سیستم گوارشی
اسفناج به دلیل داشتن مقادیر زیادی فیبر و آب از بروز یبوست جلوگیری می‌کند.
کنترل دیابت
اسفناج به‌واسطه داشتن فیبر، سرعت جذب قند در روده را کاهش داده و خاصیت ضد دیابتی دارد.
کاهش کلسترول خون
فیبر موجود در اسفناج موجب می‌شود کلسترول خون پایین بیاید و جذب گلوکز کاهش پیدا کند. این فاکتورها به همراه هم خطر حمله‌ی قلبی یا سکته را تا میزان قابل‌توجهی از بین می‌برند.
کم‌خونی
یکی از مهمترین خواص اسفناج درمان کم‌خونی است. مصرف منظم اسفناج به دلیل محتوای فراوان آهن موجود در آن از بروز بیماری کم‌خونی پیشگیری کرده و برای دوران قاعدگی و پریود زنان و رشد کودکان و نوجوانان بسیار مفید است.
همچنین از خواص اسفناج می‌توان به این موارد هم اشاره داشت:
کنترل تیروئید
ضد انعقاد خون
ضد انگل
پیشگیری از آسم
سم‌زدایی بدن
سلامت کبد و درمان کبد چرب
درمان سرماخوردگی و آنفلوانزا
درمان افسردگی
درمان بی خوابی
جوان‌سازی پوست صورت
جلوگیری از پیری زودرس
جلوگیری از ریزش مو
و...
خواص اسفناج در بارداری
به دلایل زیر در دوران بارداری از خواص اسفناج بهره بگیرید:
پیشگیری از نقایص مادرزادی در جنین: اسفناج سرشار از اسید فولیک است و این ویتامین برای پیشگیری از نقص لوله عصبی در جنین ضروری به حساب می‌آید.
کمک به درمان کم خونی: بسیاری از بانوان با مشکل کم خونی مواجه هستند و این مشکل اگر در دوران بارداری هم وجود داشته باشد، منجر به علائمی مثل تنگی نفس خستگی خواهد شد. اسفناج سرشار از آهن است و برای درمان کم خونی ایده‌آل به حساب می‌آید.
بهبود سلامت استخوان‌ها: مقادیر بالایی کلسیم در اسفناج وجود دارد که از درد استخوان‌ها در بارداری پیشگیری کرده و احتمال بروز پوکی استخوان را بعد از پایان بارداری کاهش می‌دهد.
تقویت سیستم ایمنی و بهبود سلامت قلب از دیگر خواص اسفناج در بارداری است.
خواص اسفناج پخته چیست؟
برخی از مواد مغذی در اسفناج پخته بهتر جذب می‌شود؛ یعنی فواید اسفناج پخته در بعضی موارد بیشتر از اسفناج خام است. کاروتنوئیدهای مهم مانند بتاکاروتن، لوتئین و زآگزانتین در اسفناج پخته قابلیت جذب بیشتری دارند.
خواص اسفناج و ماست
بورانی یکی از غذاهای محبوب ایرانیان به ویژه در فصول سرد سال است. این غذا را از ترکیب اسفناج و ماست درست می‌کنند. یک نکته منفی در مورد اسفناج این است که این سبزی مفید حاوی اگزالات است. این ماده جذب کلسیم و آهن موجود در اسفناج را کاهش می‌دهد. اما بعید به نظر می‌رسد که تاثیر چندانی در جذب ماست موجود در بورانی داشته باشد.
سعی کنید برای پخت بورانی از ماست کم‌چرب استفاده کنید و حتما به آن فلفل بیفزایید. خواص اسفناج و ماست در کنار یکدیگر به شرح زیر است:
تقویت سلامت استخوان‌ها
بهبود سلامت قلب
تقویت سیستم ایمنی
تامین بسیاری از مواد مغذی شامل ویتامین‌ها و مواد معدنی
خواص اسفناج با تخم مرغ
تخم مرغ منبعی غنی از پروتئین بوده و حاوی چربی‌های سالم، ویتامین‌ها و مواد معدنی مختلف است. ترکیب آن در کنار اسفناج، ایده بسیار خوبی می‌تواند باشد. به این غذا نرگسی گفته می‌شود. خواص اسفناج با تخم مرغ شامل موارد زیر است:
تامین بسیاری از مواد مغذی برای بدن
کمک به ارتقا سلامت قلب
بهبود سلامت استخوان‌ها
تقویت سیستم ایمنی
افزایش ذخایر آنتی اکسیدانی بدن
فواید اسفناج برای پوست
اسفناج یک سبزی برگدار سبز تیره است که برای سلامت پوست می‌تواند بسیار مفید باشد. خواص اسفناج برای پوست به شرح زیر است:
کمک به جوان‌سازی پوست: آنتی اکسیدان‌های بسیاری از جمله ویتامین سی در اسفناج موجود است که به کلاژن‌سازی کمک کرده و پوست را جوان و شاداب می‌کنند.
جلوگیری از پیری زودرس: جوان سازی پوست به دنبال مصرف آنتی اکسیدان‌های موجود در اسفناج از چین و چروک پوست جلوگیری می‌کند.
پیشگیری از سرطان پوست: آنتی اکسیدان‌های موجود در اسفناج، به محافظت از پوست در برابر آسیب ناشی از اشعه ماورا بنفش خورشید کمک کرده و احتمال ابتلا به سرطان پوست را کاهش می‌دهند.
اگر به دنبال جوان‌سازی پوست هستید، برای خرید قرص کلاژن اقدام کنید.
مضرات اسفناج پخته چیست؟
همان‌طور که پیشتر اشاره کردیم اسفناج وقتی پخته می‌شود، جذب برخی از مواد مغذی مثل کلسیم و آهن در آن افزایش می‌یابد. در واقع اسفناج پخته دارای عوارض و مضرات نیست. البته با پخت اسفناج محتوای برخی از ویتامین‌ها مانند ویتامین C در آن کاهش می‌یابد. اگر از اسفناج خام یا پخته بیش از حد و در مقادیر بالا استفاده کنید، ممکن است عوارض زیر را به وجود آورد:
گاز معده
نفخ معده
درد شکم
بسیاری از مضرات اسفناج به وجود اگزالیک اسید در آن مربوط می‌شود.
مضرات اسفناج برای کبد چیست؟
اسفناج برای کبد مضر نیست زیرا آنتی اکسیدان‌هایی دارد که می‌توانند از سلول‌های کبدی در برابر آسیب رادیکال‌های آزاد محافظت به عمل آورند. با این حال باید بدانید که اسفناج حاوی مقادیر بالایی از پورین است که در بدن به اسید اوریک تبدیل می‌شود. اسید اوریک یک ماده زائد است که می‌تواند در کبد تجمع کرده و باعث آسیب به آن شود. از این رو توصیه می‌شود که افراد مبتلا به بیماری‌های کبدی از مصرف زیاد اسفناج بپرهیزند.
مضرات اسفناج
اسفناج ضرر خاصی برای بدن ندارد، اما اگر در برخی شرایط از اسفناج استفاده شود، ممکن است خطرناک باشد.در اینجا برخی از مضرات اسفناج را بیان می کنیم:
تأخیر در جذب مواد معدنی در بدن: اسفناج سرشار از مواد مغذی است و به همین دلیل برای سلامت ما خوب است. بااین‌وجود، مصرف بیش‌ازحد آن در توانایی جذب برخی از مواد مغذی ازجمله کلسیم، منیزیم، زینک و غیره تداخل ایجاد می‌کند. اگزالات موجود در اسفناج این عارضۀ جانبی را به همراه دارد.
اختلالات شکمی: اسفناج به منبعی سرشار از فیبرهای رژیمی معروف است. بااین‌وجود، مصرف بیش‌ازحد فیبر خوراکی ممکن است تأثیراتی ناخوشایند بر سلامت گوارش مانند اختلالات شکمی از قبیل ورم، اسپاسم معده، گاز روده، یبوست و شکم‌درد وجود دارد. به همین دلیل، همیشه توصیه می‌شود اسفناج را به‌اندازه‌ای متعادل مصرف کنید.
مصرف زیاد اسفناج و احتمال بروز اسهال: خوردن اسفناج به‌قدر کافی برای سیستم گوارش ما خوب است. از طرف دیگر، زیاده‌روی در خوردن اسفناج هم سیستم گوارش ما را مختل می‌کند و منجر به اختلالات شکمی از قبیل یبوست، دل‌درد، اسپاسم معده، ورم معده، گاز روده و غیره می‌شود.
بروز کم‌خونی: اگرچه اسفناج منبعی سرشار از آهن است اما منبعی غنی از فیبرهای غذایی هم به شمار می‌رود و فیبرهای غذایی بیش‌ازحد در سیستم گوارشی ما توانایی بدن برای جذب آهن و سایر مواد معدنی را پایین آورده و منجر به کم‌خونی می‌شود.
ایجاد سنگ کلیه: مصرف زیاد اسفناج برای کلیه‌ها مضر است و احتمال بروز سنگ کلیه را به همراه دارد. اسفناج سرشار از پورین است. پورین نوعی ترکیب شیمیایی است که قابلیت تبدیل‌شدن به اوریک‌اسید را دارد. اوریک‌اسید میزان کلسیم موجود در کلیه‌ها را افزایش می‌دهد و منجر به سنگ کلیه می‌شود.
تشدید نقرس: مصرف زیاد اسفناج برای افرادی که مستعد آرتریت نقرسی هستند بسیار مضر است. اسفناج سرشار از پورین است. پورین سطح اوریک‌اسید بدن را افزایش می‌دهد و به‌این‌ترتیب اوضاع نقرس را وخیم‌تر می‌کند. دردمفاصل، تورم و التهاب از دیگر معضلات مرتبط با تشدید نقرس است.
بروز حساسیت و آلرژی: اسفناج دارای مقادیری هیستامین و ایمونوگلوبین E است. این ترکیبات در برخی افراد موجب بروز واکنش‌های آلرژیک می‌شوند.
تداخل با داروهای ضد انعقاد خون: اسفناج منبعی سرشار از ویتامین K است. این ویژگی اسفناج ممکن است برای افرادی که داروهای ضد انعقاد خون از قبیل وارفارین مصرف می‌کنند عارضه‌ای به همراه داشته باشد.
طریقه مصرف اسفناج
مضرات و خواص اسفناج را برایتان شرح دادیم. چندین روش برای گنجاندن اسفناج در رژیم غذایی وجود دارد:
مصرف اسفناج به صورت خام: ابتدا برگ‌های اسفناج را از ساقه جدا کنید و سپس آن‌ها را خوب بشویید. اسفناج را می‌توان به صورت خام در سالاد، اسموتی یا شیک مصرف کرد.
اسفناج پخته: اسفناج را می‌توانید به مدت ۳ تا ۵ دقیقه در آب جوش بپزید یا بخار پز کرده و مصرف کنید. خورش آلو اسفناج، بورانی و نرگسی از جمله غذاهایی هستند که ایرانیان با اسفناج درست می‌کنند.
اسفناج خشک شده: در سوپ و انواع خورش‌ها کاربرد دارد.
دیگر خواص اسفناج
برخی دیگر از مهمترین خواص اسفناج به شرح زیر است:
جلوگیری از انواع سرطان
کاهش قند خون
کمک به حفظ سلامت استخوان‌ها
بهبود سلامت بینایی
کاهش فشار خون
کاهش التهاب در بدن
بهبود عملکرد مغز
جلوگیری از بروز آکنه روی پوست
