تشکیل لخته‌های خونی در عروق یکی از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده سلامت انسان است که می‌تواند منجر به بروز عوارضی خطرناک مانند آمبولی ریه، ترومبوز وریدی عمقی، و حملات قلبی شود. یکی از مؤثرترین این داروها، انوکساپارین سدیم (Enoxaparin Sodium) است؛ دارویی از خانواده‌ی هپارین‌های با وزن مولکولی پایین که با مهار عوامل انعقادی، از تشکیل و گسترش لخته‌های خونی جلوگیری می‌کند. به دلیل عملکرد پایدار، عوارض کمتر نسبت به هپارین معمولی، و قابلیت تزریق زیرجلدی، انوکساپارین به یکی از انتخاب‌های اصلی پزشکان در پیشگیری از آمبولی ریه و سکته‌های قلبی و غیره است.

کاربرد انوکساپارین سدیم چیست؟

انوکساپارین سدیم (Enoxaparin Sodium) یک داروی ضد انعقاد است که به عنوان رقیق‌کننده خون نیز شناخته می‌شود. این دارو به صورت تزریق زیر جلدی (زیر پوست) یا تزریق وریدی تجویز می‌شود. برخی از کاربرد این دارو به شرح زیر است:

• پیشگیری از ترومبوز وریدی عمقی (DVT)

• آمبولی ریوی

• آنژین ناپایدار

• حملات قلبی

• پس از جراحی

• در دوران بارداری

تاثیر انوکساپارین بر رشد جنین

انوکساپارین سدیم، دارویی است که برای پیشگیری و درمان لخته‌های خون استفاده می‌شود و اغلب در دوران بارداری برای زنانی که در معرض خطر لخته شدن خون هستند، تجویز می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که این دارو به طور کلی برای جنین بی‌خطر است و خطر قابل توجهی برای ناهنجاری‌های رشدی ایجاد نمی‌کند. با این حال، مصرف آن باید تحت نظر پزشک متخصص انجام شود تا از هرگونه عوارض احتمالی برای مادر و جنین جلوگیری شود.

انوکساپارین سدیم برای لختگی خون

این دارو یک ضد انعقاد خون است که به طور گسترده‌ای برای پیشگیری و درمان لخته‌های خونی مضر استفاده می‌شود. انوکساپارین سدیم یک داروی ضدانعقاد (رقیق‌کننده خون) است که با جلوگیری از تشکیل لخته‌های خونی خطرناک در بدن، به کاهش خطر سکته، آمبولی ریه یا لخته شدن در رگ‌های عمقی پا کمک می‌کند.

نحوه مصرف انوکساپارین سدیم

قبل از مصرف، اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی شامل مقدار و زمان مصرف را بررسی کنید. برای اطلاع از نحوه مصرف انوکساپارین با ما همراه باشید.

• این دارو برای ترومبوز ورید عمقی (پیشگیری) در بیمارانی که در معرض خطر تحت عمل جراحی شکم یا جراحی تعویض مفصل ران یا زانو قرار می‌گیرند و همچنین بیمارانی که در طول بیماری حاد محدودیت حرکتی دارند، استفاده می‌شود. دوز مصرفی برای جراحی شکم 40 میلی گرم روزانه به صورت تزریق زیر پوستی (جلدی) و برای جراحی تعویض مفصل زانو یا مفصل ران 30 میلی گرم هر 12 ساعت می‌باشد. شروع درمان 12-24 ساعت پس از عمل؛ به مدت 10 روز یا تا 35 روز بعد از عمل است.

• این دارو برای پیشگیری از عوارض ایسکمیک آنژین ناپایدار و انفارکتوس میوکارد بدون موج Q در صورت تجویز همزمان با آسپرین استفاده می‌شود. دوز مصرفی 1 میلی گرم بر کیلوگرم هر 12 ساعت می‌باشد.

• دوز مصرفی سندرم‌های حاد کرونری در انفارکتوس میوکارد بدون افزایش (NSTEMI)، 1 میلی گرم بر کیلوگرم به صورت تزریق زیر پوستی هر 12 ساعت است.

• توجه داشته باید که برای زنان با وزن کمتر از 45 کیلوگرم و مردان کمتر از 57 کیلوگرم افزایش مواجهه با دوزهای پیشگیرانه (بدون تنظیم وزن) مشاهده شده است. نشانه‌ها و علائم خونریزی را به دقت بررسی کنید.

نحوه تزریق آمپول انوکساپارین سدیم در شکم

برای تزریق زیرجلدی انوکساپارین در ناحیه شکم، ابتدا باید دست‌ها به خوبی با آب و صابون شسته شوند. سپس محل تزریق را که باید حداقل ۵ سانتی‌متر از ناف فاصله داشته باشد (در دو طرف شکم)، با پد الکلی ضدعفونی کرده و اجازه داد تا خشک شود. در ادامه، با انگشت شست و اشاره پوست ناحیه مورد نظر را به آرامی بین دو انگشت گرفته و سوزن را به صورت عمودی (زاویه ۹۰ درجه) وارد پوست کرده و دارو را تزریق کنید. پس از پایان، سوزن را بدون ماساژ دادن محل تزریق خارج می‌کنیم.

زمان قطع آمپول انوکساپارین در بارداری

زمان قطع مصرف در آستانه زایمان طبیعی یا سزارین، 24 ساعت قبل از زایمان برنامه‌ریزی‌شده (مثلاً سزارین یا القای زایمان)، انوکساپارین قطع می‌شود تا خطر خونریزی حین زایمان کاهش یابد.

اگر زایمان به شکل ناگهانی شروع شود و آخرین دوز انوکساپارین در 12 تا 24 ساعت گذشته تزریق شده باشد؛ پزشکان بسته به دوز مصرفی، نوع زایمان (طبیعی یا بی‌درد) و شرایط بیمار، تصمیم می‌گیرند که ادامه‌ی زایمان به چه صورت باشد.

برای جلوگیری از خونریزی داخل نخاع (که عارضه‌ای نادر ولی جدی است)، انوکساپارین باید حداقل 12 ساعت قبل از انجام بی‌دردی با دوز پیشگیرانه و 24 ساعت قبل با دوز درمانی قطع شود.

بسته به خطر لخته شدن خون در مادر، پزشک ممکن است انوکساپارین را برای چند روز تا چند هفته پس از زایمان ادامه دهد، به خصوص در مادرانی که سابقه ترومبوز یا فاکتورهای خطر دارند.

نحوه عملکرد انوکساپارین سدیم

آنتی ترومبوتیک که با افزایش سرعت مهار پروتئازهای لخته کننده که توسط آنتی ترومبین III فعال می‌شوند، فاکتور Xa را مهار می‌کند. جذب این دارو با فراهمی زیستی 92% در مدت زمان 12 ساعت (40 میلی گرم) می‌باشد. انوکساپارین سدیم متابولیزه شده توسط کبد از طریق سولفات‌زدایی یا دپلیمریزاسیون به گونه‌های با وزن مولکولی پایین‌تر است. همچنین حذف در نیمه عمر 4.5 ساعت (تک دوز بر اساس فعالیت) و دفع از طریق ادرار صورت می‌گیرد.

عوارض انوکساپارین سدیم

مصرف این دارو در برخی بیماران با عوارض موقت یا خفیفی همراه بوده است. برخی از عوارض انوکساپارین شامل موارد زیر است:

• خونریزی

• کبودی در محل تزریق

• درد، قرمزی یا تورم خفیف در محل تزریق

• تب

• حالت تهوع

• کم خونی

• نارسایی قلبی

• ادم ریوی

• ذات الریه

به علاوه، این دارو در برخی بیماران با عوارض جدی و خطرناکی همراه بوده است. در صورت بروز عوارض جدی زیر، به پزشک مراجعه کنید:

• خونریزی غیرقابل کنترل

• مدفوع قیری یا خونی

• ادرار خونی یا صورتی‌رنگ

• درد یا تورم ناگهانی در پاها

• تنگی نفس، درد قفسه سینه

• سردرد شدید یا تغییر سطح هوشیاری

• بثورات پوستی شدید یا مشکل در تنفس (علائم حساسیت شدید)

موارد احتیاط و منع مصرف

قبل از مصرف، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. برخی از موارد احتیاط انوکساپارین به شرح زیر است:

• خونریزی اپیدورال یا ستون فقرات و هماتوم‌های متعاقب آن با استفاده از انوکساپارین و بی‌حسی یا بی‌دردی اپیدورال یا نخاعی و عمل‌های پونکسیون نخاعی گزارش شده است که منجر به فلج طولانی‌مدت یا دائمی می‌شود.

• در بیماران مبتلا به دیاتز خونریزی دهنده، فشار خون کنترل نشده شریانی یا سابقه زخم گوارشی اخیر، رتینوپاتی دیابتی، اختلال عملکرد کلیه و خونریزی با احتیاط مصرف شود.

• مانیتور هیپرکالمی (احتمالاً از سرکوب آلدوسترون)؛ عمدتاً یک نگرانی در میان بیماران با عوامل خطر از جمله اختلال عملکرد کلیه، مصرف همزمان دیورتیک‌های نگهدارنده پتاسیم یا مکمل‌های پتاسیم است.

• استفاده از درمان برای ترومبوپروفیلاکسی در زنان باردار با دریچه‌های مصنوعی مکانیکی قلب ممکن است منجر به ترومبوز دریچه شود.

• ترومبوسیتوپنی ناشی از هپارین همراه با ترومبوز (HITTS) ممکن است منجر به انفارکتوس اندام، ایسکمی اندام یا مرگ شود. ترومبوسیتوپنی را با هر درجه‌ای از نزدیک کنترل کنید.

مصرف انوکساپارین در بارداری

انوکساپارین سدیم (Enoxaparin Sodium) یک داروی ضد انعقاد خون است که اغلب در دوران بارداری برای جلوگیری از تشکیل لخته‌های خونی مضر تجویز می‌شود. در حالی که این دارو به طور کلی در بارداری ایمن در نظر گرفته می‌شود، خطراتی نیز به همراه دارد که باید در نظر گرفته شوند.

مهم‌ترین خطر مرتبط با انوکساپارین، خونریزی است. این خطر در دوران بارداری به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی که در بدن رخ می‌دهد، افزایش می‌یابد. خونریزی می‌تواند در هر نقطه از بدن رخ دهد و در موارد نادر، تهدید کننده زندگی باشد. همچنین، برخی از زنان ممکن است به این دارو واکنش‌های آلرژیک نشان دهند که می‌تواند شامل بثورات پوستی، خارش، تورم و تنگی نفس باشد.

تداخل دارویی انوکساپارین سدیم

قبل از استفاده انوکساپارین، داروهای تجویزی و شیمیایی مورد استفاده خود را به پزشک اطلاع دهید. برخی از تداخلات دارویی این دارو به شرح زیر است:

• تداخلات رده X (پرهیز): آپیکسابان، دابیگاتران اتکسیلات، ادوکسابان، میفپریستون، اوماستاکسین، ریواروکسابان، اوروکیناز، ووراپاکسار

• افزایش اثرات داروها توسط انوکساپارین: ایبریتومومب تیوگزتان، نینتدانیب، اوبینوتوزومب، اوماستاکسین، پالیفرمین، نمک‌های پتاسیم، دیورتیک‌های نگه‌دارنده پتاسیم، ریواروکسابان، آنتاگونیست‌های ویتامین کا، آلیسکایرن، مسدودکننده های گیرنده آنژیوتانسین II، مهارکننده‌های آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین، کلاژناز (سیستمیک)، دفراسیروکس، دئوکسی کولیک اسید

• افزایش اثرات انوکساپارین توسط داروها: ادوکسابان، امولسیون چرب (بر پایه روغن ماهی)، گیاهان (با خاصیت ضد انعقاد/ ضد پلاکت)، ایبروتینیب، اینوترسن، لیماپروست، مزوگلیکان، میفپریستون، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، پنتوسان پلی سولفات سدیم، پنتوکسی فیلین، آنالوگ‌های پروستاسیکلین، آمینوسالیسیلیک اسید، آکالابروتینیب، داروهای با خصلت ضد پلاکتی، آلمتوزومب، آنتی‌ترومبین، آپیکسابان، برومپریدول، کپلاسیزومب

شرایط نگهداری انوکساپارین سدیم

انوکساپارین سدیم باید در دمای اتاق نگهداری شود. دارو را در مکانی خشک و خنک و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری کنید. توجه داشته باشید که اشکال دارویی مختلف از جمله قرص، شربت، شیاف، کرم، محلول تزریقی و غیره باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری شوند.

کلام آخر

این مقاله به بررسی پیشگیری از آمبولی ریه و حملات قلبی با انوکساپارین سدیم، از مجله داروخانه آنلاین  دکتر زمانی پرداخت. ویژگی‌های مختلف از جمله قابلیت تزریق آسان، عملکرد پایدار، نیاز کمتر به پایش آزمایشگاهی و عوارض جانبی کمتر در مقایسه با هپارین معمولی، این دارو را به انتخابی مناسب در مدیریت بیماران پرخطر، از جمله بیماران بستری، افراد با سابقه بیماری‌های قلبی-عروقی و زنان باردار تبدیل کرده است. البته مصرف آن باید همواره تحت نظر پزشک و با رعایت اصول تزریق و پایش بالینی انجام شود.