آکنه و مشکلات پوستی یکی از رایج‌ترین دغدغه‌های زیبایی و بهداشتی در میان نوجوانان و بزرگسالان است. در میان گزینه‌های مختلف درمانی، پماد ترتینوئین به عنوان یکی از مؤثرترین داروهای موضعی، توجه بسیاری از متخصصان پوست و مصرف‌کنندگان را به خود جلب کرده است. این داروی مشتق‌شده از ویتامین A، با اثرگذاری مستقیم بر روند نوسازی سلول‌ها، باز کردن منافذ پوست و کاهش چربی اضافه، نقش مهمی در درمان آکنه، لک‌های پوستی و حتی چین و چروک‌های سطحی ایفا می‌کند. در ادامه، به بررسی کاربرد، نحوه مصرف، نحوه عملکرد، موارد احتیاط و عوارض کرم ترتینوئین خواهیم پرداخت.
کاربرد پماد ترتینوئین چیست؟
پماد ترتینوئین یک داروی موضعی است که از ویتامین A مشتق شده و به گروهی از ترکیبات به نام رتینوئیدها تعلق دارد. ترتینوئین (Tretinoin) یک کرم مراقبت پوست صورت است که با نام‌های تجاری مختلفی مثل Retin-A، Renova و غیره شناخته می‌شود. این کرم با نسخه پزشک برای درمان موارد زیر تجویز می‌شود:
آکنه
علائم پیری پوست
هیپرپیگمانتاسیون (روشن کردن لکه‌های تیره)
پماد ترتینوئین برای لک
لک صورت به نواحی تیره‌تر از رنگ طبیعی پوست گفته می‌شود که به دلایل مختلفی ایجاد می‌شوند. لک‌های صورت بیشتر به خاطر افزایش تولید ملانین (رنگدانه پوست) به وجود می‌آیند. ترتینوئین یکی از داروهای مؤثر در درمان انواع لک پوستی است که لک‌های ناشی از آفتاب، ملاسما (لک بارداری) و لک‌های سطحی و جای جوش را درمان می‌کند.
پماد ترتینوئین برای جوش
ترتینوئین با افزایش سرعت چرخه سلولی پوست، باعث از بین بردن سلول‌های مرده و باز نگه داشتن منافذ می‌شود. این فرایند از تجمع چربی و باکتری که منجر به ایجاد جوش می‌شوند، جلوگیری می‌کند. استفاده از کرم ترتینوئین نیازمند صبر، رعایت دستورالعمل‌های پزشک و مراقبت مناسب از پوست است. در صورت بروز هرگونه عوارض جانبی نگران‌کننده، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. مزایای کرم ترتینوئین برای جوش به شرح زیر است:
باز کردن منافذ پوست
کاهش التهاب
جلوگیری از ایجاد جوش‌های جدید
درمان انواع مختلف جوش
بهبود ظاهر جای جوش
پماد ترتینوئین برای چین و چروک پوست
پماد ترتینوئین به طور گسترده‌ای برای درمان و کاهش علائم پیری پوست، به ویژه چین و چروک، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو به دلیل توانایی‌اش در تسریع تجدید سلولی پوست و تحریک تولید کلاژن، اثرات مثبتی بر کاهش خطوط ریز، چین و چروک، و بهبود بافت کلی پوست دارد.
در واقع، این دارو به تحریک سلول‌های فیبروبلاست در پوست کمک می‌کند تا کلاژن بیشتری تولید کنند. کلاژن یک پروتئین ساختاری مهم است که باعث استحکام و انعطاف‌پذیری پوست می‌شود. با افزایش سن، تولید کلاژن کاهش می‌یابد و منجر به ایجاد چین و چروک می‌شود. همچنین، ترتینوئین سرعت ریزش سلول‌های مرده پوست را افزایش داده و جایگزینی آن‌ها با سلول‌های جدید و سالم را تسریع می‌کند.
پماد ترتینوئین برای آفتاب سوختگی
پماد ترتینوئین به طور مستقیم برای درمان آفتاب سوختگی توصیه نمی‌شود و حتی ممکن است وضعیت را بدتر کند. کرم ترتینوئین یک داروی قوی است که می‌تواند باعث تحریک، قرمزی، خشکی و پوسته پوسته شدن پوست شود. پوست آفتاب سوخته در حال حاضر ملتهب و حساس است و استفاده از ترتینوئین می‌تواند این التهاب و حساسیت را تشدید کند.
به علاوه، این دارو پوست را نسبت به نور خورشید بسیار حساس‌تر می‌کند. استفاده از آن بر روی پوست آفتاب سوخته که خود دچار آسیب ناشی از نور خورشید شده است، می‌تواند خطر آسیب بیشتر و سوختگی شدیدتر را افزایش دهد. به صورت کلی، این کرم برای درمان آکنه، علائم پیری پوست و برخی مشکلات رنگدانه‌ای استفاده می‌شود و مکانیسم اثر آن بر ترمیم پوست آسیب دیده ناشی از آفتاب سوختگی نیست.
پماد ترتینوئین برای تیرگی
ترتینوئین می‌تواند برای درمان برخی از انواع تیرگی‌های پوست (هیپرپیگمانتاسیون) مفید باشد، اما اثربخشی آن بستگی به علت و نوع تیرگی دارد. کرم ترتینوئین با تسریع چرخه سلولی پوست، به از بین رفتن سلول‌های حاوی رنگدانه اضافی (ملانین) کمک می‌کند و سلول‌های جدید و روشن‌تر جایگزین آن‌ها می‌شوند. انواع تیرگی‌هایی که ممکن است با ترتینوئین بهبود یابند:
لکه‌های ناشی از نور خورشید
ملاسما
هایپرپیگمانتاسیون پس از التهاب
نحوه مصرف کرم ترتینوئین
قبل از مصرف، اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی شامل مقدار و زمان مصرف را با دقت بررسی کنید. برای اطلاع از نحوه مصرف پماد ترتینوئین با ما همراه باشید.
پزشک شما ممکن است توصیه کند که در ابتدا کرم را یک شب در میان یا چند بار در هفته استفاده کنید تا پوست شما به آن عادت کند. با تحمل پوست، می‌توانید به تدریج دفعات مصرف را افزایش دهید.
برای مصرف این کرم، ابتدا باید محل مورد نظر خود را با آب و یک شوینده غیر صابونی شستشو دهید.
بسیار مهم است که قبل از استفاده از کرم ترتینوئین، پوست شما کاملاً خشک باشد. توصیه می‌شود حدود 20 تا 30 دقیقه پس از شستشو صبر کنید. استفاده از ترتینوئین روی پوست مرطوب می‌تواند خطر تحریک را افزایش دهد.
مقدار کمی از کرم ترتینوئین (به اندازه یک نخود فرنگی) برای کل صورت کافی است. استفاده بیش از حد، اثربخشی را افزایش نمی‌دهد و می‌تواند باعث تحریک پوست شود.
کرم را به آرامی و به طور یکنواخت روی نواحی مورد نظر (جوش‌ها، خطوط ریز، لکه‌ها و غیره) بمالید. از مالیدن کرم به نواحی اطراف چشم و لب خودداری کنید، مگر اینکه پزشک دستور دیگری داده باشد.
وصیه می‌شود که کرم ترتینوئین را شب قبل از خواب استفاده کنید، زیرا پوست در طول شب در حال ترمیم است و خطر قرار گرفتن در معرض نور خورشید کاهش می‌یابد.
نحوه عملکرد پماد ترتینوئین
آثار فارماکولوژیک: ترتینوئین در دسته‌ای از داروها به نام رتینوئیدها قرار دارد که از طریق کند کردن یا توقف رشد سلول‌های سرطانی با ایجاد سلول‌های خونی نابالغ و تبدیلشان به سلول‌های خونی بالغ یا طبیعی، عمل می‌کند.
ترتینوئین مشتقی از ویتامین A است که باعث تولید، تکثیر و تمایز سلولی می‌شود. هنگامی که ترتینوئین بصورت موضعی استفاده می‌شود، گردش سلول‌های اپیدرمی و تولید کلاژن را تنظیم می‌کند. همچنین مانع از بین رفتن کلاژن می‌شود، التهاب را کاهش می‌دهد و القای ماتریکس متالوپروتئیناز (آنزیم‌هایی که کلاژن و فیبرهای الاستیک را مختل می‌کنند) را مسدود می‌کند.
مکانیسم اثر: ترتینوئین متعلق به دسته‌ای از داروها به نام رتینوئیدها است که از طریق تاثیر بر رشد سلول‌های پوستی عمل می‌کند. این دارو تشکیل میکروکومدو را مهار می‌کند. انسجام کراتینوسیت‌ها را در فولیکول‌های چربی کاهش می‌دهد و همین مساله امکان حذف یا کاهش چربی‌ها را فراهم می‌کند. دارای خواص ضد التهابی است.
عوارض پماد ترتینوئین
پماد ترتینوئین، با وجود فواید بسیار برای درمان آکنه و علائم پیری پوست، می‌تواند عوارض جانبی مختلفی نیز به همراه داشته باشد. برخی از عوارض این کرم به شرح زیر است:
تحریک پوست
خشکی پوست
قرمزی پوست
پوسته پوسته شدن
سوزش و گزگز
حساسیت به لمس
افزایش حساسیت به نور خورشید
دتر شدن موقت آکنه
موارد احتیاط و منع مصرف
قبل از مصرف، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. برخی از موارد احتیاط پماد ترتینوئین شامل موارد زیر است:
اگر پوست شما دچار اگزما، روزاسه یا سایر التهابات پوستی فعال است، قبل از استفاده از ترتینوئین با پزشک خود مشورت کنید. استفاده از ترتینوئین بر روی پوست ملتهب می‌تواند وضعیت را بدتر کند.
استفاده از این کرم بر روی پوست آفتاب سوخته خودداری کنید تا زمانی که پوست به طور کامل بهبود یابد. پماد ترتینوئین می‌تواند حساسیت پوست به نور خورشید را افزایش دهد و تحریک را تشدید کند.
استفاده همزمان ترتینوئین با سایر داروهای موضعی که می‌توانند باعث تحریک پوست شوند (مانند لایه بردارهای قوی حاوی اسید سالیسیلیک، اسید گلیکولیک، بنزوئیل پراکسید با غلظت بالا، یا محصولات حاوی الکل) خودداری کنید.
کرم رتینوئین پوست را نسبت به نور خورشید بسیار حساس‌تر می‌کند. استفاده روزانه از یک کرم ضد آفتاب با SPF بالا (حداقل 30) و طیف گسترده (broad-spectrum) ضروری است.
از عوارض جانبی شایع (مانند خشکی، قرمزی، پوسته پوسته شدن و سوزش) آگاه باشید و در صورت بروز عوارض شدید یا مداوم، به پزشک خود اطلاع دهید.
مصرف پماد ترتینوئین در بارداری
در دوره بارداری: هر بارداری با احتمال 3 تا 5 درصد ابتلا به نقص مادرزادی (ریسک پس‌زمینه‌ای) شروع می‌شود. برخی از مطالعات سعی کرده است تا رابطه استفاده از ترتینوئین موضعی و آسیب‌های مادرزادی برای نوزادان را بررسی نمایند، اما دلایل محکمی در این زمینه پیدا نکرده است. اما گزارش‌هایی مبنی بر تولد نوزادانی با نقص مادرزادی پس از استفاده مادران از ترتینوئین بر روی پوست خود در دوران بارداری ارائه شده است.
تداخل دارویی ترتینوئین
قبل از استفاده، داروهای تجویزی و گیاهی مورد استفاده خود را به پزشک اطلاع دهید. برخی از تداخلات دارویی پماد ترتینوئین به شرح زیر است:
بنزوئیل پراکسید
داروهایی که حساسیت پوست را به نور خورشید افزایش می‌دهند (مانند ایزوترتینوئین، سولفامتوکسازول، تری متوپریم، مینوسیکلین، سیپروفلوکساسین)
صابون ها و پاک کننده‌های دارویی یا ساینده‌ها
شرایط نگهداری پماد ترتینوئین
بهترین دما برای نگهداری پماد ترتینوئین، دمای اتاق است. محدوده دمای توصیه شده بین 15 تا 30 درجه سانتی‌گراد (59 تا 86 درجه فارنهایت) است.
کلام آخر
