ظهور و گسترش سویه‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌های موجود، نیاز به توسعه و استفاده بهینه از داروهای موثر را بیش از پیش نمایان ساخته است. در این میان، ریفامپین، یک آنتی‌بیوتیک با طیف اثر گسترده، نقش بسزایی در درمان طیف وسیعی از عفونت‌های باکتریایی ایفا می‌کند. این دارو که با مکانیسم منحصربه‌فرد مهار RNA پلیمراز باکتریایی عمل می‌کند، به عنوان یک جزء کلیدی در رژیم‌های درمانی بیماری‌های مهمی نظیر سل، جذام و برخی عفونت‌های استافیلوکوکی مقاوم شناخته می‌شود. در ادامه به بررسی کاربرد، نحوه مصرف، نحوه عملکرد، موارد احتیاط و عوارض کپسول ریفامپین خواهیم پرداخت.
کاربرد ریفامپین چیست؟
ریفامپین (Rifampin) یک آنتی‌بیوتیک با طیف اثر گسترده است که برای درمان عفونت‌های باکتریایی مختلف استفاده می‌شود. ریفامپین معمولاً به صورت خوراکی (کپسول یا شربت) یا تزریق وریدی تجویز می‌شود. برخی از کاربرد دارو به شرح زیر است:
سل (TB)
عفونت‌های حاد استافیلوکوکی
عفونت‌های آتیپیک ناشی از انواع میکوباکتریوم
جذام
عفونت ناشی از هموفیلوس آنفلوانزا
قرص ریفامپین برای تب مالت
تب مالت یا بروسلوز (Brucellosis) یک بیماری عفونی است که بین حیوانات و انسان مشترک است. عامل این بیماری باکتری‌های جنس بروسلا هستند که از طریق مصرف محصولات لبنی غیرپاستوریزه یا تماس نزدیک با حیوانات آلوده به انسان منتقل می‌شوند. ریفامپین یکی از آنتی‌بیوتیک‌هایی است که در درمان تب مالت به کار می‌رود.
دقت داشته باشید که مصرف این کپسول به تنهایی برای درمان تب مالت توصیه نمی‌شود و اغلب در ترکیب با سایر آنتی‌بیوتیک‌ها مانند داکسی‌سایکلین (Doxycycline) استفاده می‌شود. این ترکیب دارویی به مدت چند هفته (معمولاً 6 تا 8 هفته) تجویز می‌شود تا باکتری‌های بروسلا به طور کامل از بین بروند و از عود بیماری جلوگیری شود.
کپسول ریفامپین برای جوش
در موارد بسیار نادر و خاص، ممکن است پزشک به دلایل خاصی (وجود یک عفونت باکتریایی غیرمعمول در جوش‌ها که به ریفامپین حساس باشد) ریفامپین را برای درمان جوش تجویز کند. در این صورت، حتماً دلیل تجویز و نحوه مصرف دارو را به دقت از پزشک خود بپرسید و طبق دستور او عمل کنید.
برای درمان جوش‌های خود، به یک پزشک متخصص پوست مراجعه کنید. پزشک پس از بررسی وضعیت پوست شما، بهترین و ایمن‌ترین روش درمانی را با توجه به نوع و شدت جوش‌هایتان تجویز خواهد کرد. از مصرف خودسرانه داروهای مختلف برای درمان جوش خودداری کنید.
نحوه مصرف کپسول ریفامپین
قبل از مصرف، اطلاعات دارویی موجود در بسته بندی شامل مقدار و زمان مصرف را بررسی کنید. برای اطلاع از نحوه مصرف قرص ریفامپین با ما همراه باشید.
این دارو روزانه یکبار مصرف می‌شود. بهترین زمان مصرف آن با معده خالی است، یعنی حداقل یک ساعت قبل از غذا یا دو ساعت بعد از غذا. مصرف با غذا ممکن است جذب دارو را کاهش دهد.
اگر مصرف با معده خالی باعث ناراحتی معده می‌شود، می‌توانید آن را همراه با یک وعده غذایی سبک مصرف کنید. در این مورد با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.
مقدار مصرف دارو توسط پزشک و بر اساس وزن، سن و نوع عفونت تعیین می‌شود.
کپسول را به صورت کامل همراه با یک لیوان آب مصرف کرده و از جویدن یا بار کردن کپسول خودداری کنید.
حتی اگر احساس بهبودی کردید، دوره درمان تجویز شده توسط پزشک را به طور کامل به پایان برسانید. قطع زودهنگام دارو ممکن است منجر به بازگشت عفونت و مقاومت باکتری به دارو شود.
اگر یک نوبت مصرف دارو را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را مصرف کنید. اگر نوبت فراموش شده نزدیک به نوبت بعدی است، مصرف آن را فراموش کرده و دارو را مطابق با نسخه پزشک ادامه دهید.
نحوه عملکرد داروی ریفامپین
ریفامپین به طور خاص آنزیم RNA پلیمراز وابسته به DNA در باکتری‌ها را مهار می‌کند. این آنزیم برای ساخت RNA (رونویسی ژنتیکی) در باکتری‌ها ضروری است. این دارو با اتصال به زیرواحد بتا (β) این آنزیم، مانع از شروع سنتز RNA می‌شود. به طور دقیق‌تر، از طویل شدن زنجیره RNA پس از اضافه شدن چند نوکلئوتید اول جلوگیری می‌کند.
ریفامپین به طور انتخابی RNA پلیمراز باکتریایی را هدف قرار می‌دهد و تاثیر چندانی بر آنزیم مشابه در سلول‌های انسانی ندارد. این امر باعث می‌شود که دارو به طور نسبی برای انسان بی‌خطر باشد و عوارض جانبی آن محدودتر شود.
عوارض کپسول ریفامپین
کپسول ریفامپین مانند هر داروی دیگری می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند. برخی از عوارض این کپسول به شرح زیر است:
تهوع
استفراغ
اسهال
درد یا ناراحتی شکم
بی‌اشتهایی
تغییر رنگ مایعات بدن از جمله ادرار
افزایش آنزیم‌های کبدی
سردرد
خستگی و ضعف
به علاوه، مصرف این دارو در برخی بیماران با عوارض جدی و خطرناکی همراه بوده است. برخی از عوارض جدی این کپسول به شرم زیر است:
زردی پوست یا چشم‌ها (یرقان)
ادرار تیره
مدفوع رنگ پریده
درد شدید در قسمت بالای راست شکم
خستگی غیرمعمول یا ضعف شدید
بثورات پوستی شدید و گسترده
خارش شدید
تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو
مشکل در تنفس یا خس خس سینه
سرگیجه شدید یا از دست دادن هوشیاری
خونریزی یا کبودی غیرمعمول
رنگ پریدگی پوست
خستگی یا ضعف شدید
موارد احتیاط و منع مصرف
قبل از مصرف، اگر به آن یا سایر ترکیبات موجود در دارو حساسیت دارید، از مصرف خودداری کنید. برخی از موارد احتیاط کپسول ریفامپین شامل موارد زیر است:
ریفامپین می‌تواند بر عملکرد کبد تأثیر بگذارد و در برخی موارد باعث آسیب کبدی شود. اگر سابقه بیماری کبدی دارید (مانند هپاتیت، سیروز یا نارسایی کبدی)، پزشک باید از این موضوع مطلع باشد و ممکن است نیاز به تنظیم دوز یا انجام آزمایش‌های منظم کبدی داشته باشید.
در صورت بروز علائم آسیب کبدی در طول درمان (مانند زردی پوست یا چشم‌ها، ادرار تیره، درد بالای شکم)، فوراً به پزشک اطلاع دهید.
اگرچه این دارو عمدتاً از طریق کبد دفع می‌شود، مشکلات شدید کلیوی می‌توانند بر متابولیسم و دفع دارو تأثیر بگذارند. در صورت داشتن بیماری کلیوی، پزشک باید از آن آگاه باشد.
این قرص به مقدار کمی در شیر مادر ترشح می‌شود و ممکن است بر نوزاد شیرخوار تاثیر بگذارد. تصمیم‌گیری در مورد ادامه شیردهی یا مصرف دارو در این دوران باید با مشورت پزشک انجام شود.
این دارو یک القاکننده قوی آنزیم‌های کبدی (سیتوکروم P450) است و می‌تواند متابولیسم بسیاری از داروهای دیگر را افزایش داده و اثربخشی آن‌ها را کاهش دهد.
ریفامپین می‌تواند باعث تغییر رنگ مایعات بدن از جمله اشک شود و لنزهای تماسی نرم را لکه‌دار کند. در طول درمان با ریفامپین بهتر است از لنزهای تماسی نرم استفاده نکنید و از عینک استفاده کنید.
مصرف الکل در طول درمان با این قرص می‌تواند خطر آسیب کبدی را افزایش دهد. از مصرف الکل در طول دوره درمان خودداری کنید.
مصرف قرص ریفامپین در بارداری
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) ریفامپین را در گروه C داروهای بارداری قرار داده است. این بدان معناست که مطالعات حیوانی اثرات جانبی بر جنین نشان داده است. با این حال، مطالعات کافی در مورد انسان وجود ندارد. با این حال، در برخی شرایط، فواید بالقوه مصرف دارو برای مادر ممکن است از خطرات احتمالی برای جنین بیشتر باشد.
مطالعات انسانی کافی و کنترل شده در مورد اثرات ریفامپین بر روی جنین وجود ندارد. برخی مطالعات هیچگونه افزایش خطر ناهنجاری‌های مادرزادی را نشان داده است، در حالی که برخی دیگر موارد نادری از ناهنجاری‌ها را گزارش کرده است، اما ارتباط قطعی با مصرف این دارو ثابت نشده است.
تداخل دارویی ریفامپین
قبل از استفاده، داروهای تجویزی و گیاهی مورد استفاده خود را به پزشک اطلاع دهید. برخی از تداخلات دارویی قرص ریفامپین به شرح زیر است:
تداخل خطرناک: زولپیدم، زانوبروتینیب، وریکونازول، وینفلونین، ولپاتازویر، واندتانیب، والبنازین، اوپاداستینیب، اولی‌پریستال، آبروگپنت، توکاتینیب، ترابکتدین، تورمیفن، توفاسیتینیب، تیپراناویر، تلیترومایسین، سلپرکاتینیب، ساکویناویر، گوویتیکان، روفلومیلاست، ریواروکسابان، ریتوناویر، ریلپیویرین، ریبوسیکلیب، روفناسین، پرتومانید، پرازیکوانتل، پوناتینیب، پیماوانسرین
افزایش اثرات داروها توسط ریفامپین: آسوناپرویر، بوسنتان، کلاریترومایسین، کلوپیدوگرل، سیکلوفسفامید، دوکسرکلسیفرول، الاگولیکس، فکسوفنادین، فیماسارتان، فلوواستاتین، ایفوسفامید، ایزونیازید، لفلونامید، لوپیناویر، لورلاتینیب، پیتاواستاتین، پروپوفول، پروتیونامید، روفناسین، رومیدپسین
شرایط نگهداری داروی ریفامپین
این دارو باید در دمای اتاق و به دور از نور و رطوبت نگهداری شود. توجه داشته باشید که اشکال دارویی مختلف از جمله قرص، شربت، شیاف، کرم، محلول تزریقی و غیره باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری شوند.
کلام آخر
