آمپول دنوزوماب (Denosumab) یکی از داروهای مؤثر در درمان پوکی استخوان و پیشگیری از شکستگی استخوان در بیماران با ریسک بالا است. این دارو با مهار فعالیت سلول‌های تحلیل‌برنده استخوان، تراکم استخوان را افزایش داده و استحکام آن را تقویت می‌کند. دنوزوماب در بیماران مبتلا به پوکی استخوان ناشی از یائسگی، مصرف طولانی‌مدت کورتون یا سرطان با متاستاز استخوانی کاربرد دارد. تزریق آن به‌صورت زیرجلدی و هر شش ماه یک‌بار انجام می‌شود. آگاهی از نحوه مصرف، عوارض، تداخلات و موارد احتیاط برای اثر بخشی و ایمنی درمان بسیار ضروری است.
آمپول دنوزوماب برای چیست؟
آمپول دنوزوماب (Denosumab) برای درمان پوکی استخوان و پیشگیری از شکستگی استخوان در بیماران با خطر بالا، به خصوص زنان یائسه یا بیمارانی که داروهای کورتونی مصرف می‌کنند، استفاده می‌شود. این دارو با مهار فعالیت سلول‌های تحلیل‌برنده استخوان (استئوکلاست‌ها) باعث تقویت تراکم و استحکام استخوان‌ها خواهد شد. همچنین در برخی بیماران مبتلا به سرطان با متاستاز استخوانی نیز کاربرد دارد.
موارد مصرف دنوزوماب
برخی از کاربردها یا موارد مصرف این دارو عبارتند از:
درمان پوکی استخوان در زنان یائسه برای کاهش خطر شکستگی استخوان
درمان پوکی استخوان در مردان با خطر بالای شکستگی
پیشگیری از کاهش توده استخوانی در بیمارانی که از داروهای کورتونی طولانی‌مدت استفاده می‌کنند.
درمان از بین رفتن استخوان در بیماران مبتلا به سرطان پروستات یا پستان که متاستاز استخوانی دارند.
پیشگیری از شکستگی‌های ناشی از تومورهای استخوانی
همچنین، استفاده از انواع مکمل یا داروهای ویتامینی، اثرات مثبتی در ترمیم یا درمان پوکی استخوان دارد. برای مثال، مصرف قرص کلسیم برای پوکی استخوان یا قرص مفصل ساز و کاهش درد استخوان یکی از گزینه‌های موجود است.
نحوه تزریق ویال دنوزوماب
آمپول دنوزوماب به صورت تزریق زیرجلدی توسط پزشک یا پرستار در ناحیه بازو، ران یا شکم تزریق می‌شود و معمولاً هر شش ماه یک‌بار تکرار خواهد شد. برای آگاهی از نحوه تزریق و مصرف، با ما همراه باشید.
آماده‌سازی دارو: ویال دنوزوماب باید قبل از تزریق حدود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه در دمای اتاق قرار گیرد تا از تزریق محلول سرد جلوگیری شود، تزریق داروی سرد ممکن است باعث درد یا تحریک محل تزریق شود.
نحوه تزریق: تزریق به صورت زیرجلدی و در ناحیه‌ای با چربی کافی مانند بازوی فوقانی، ران یا قسمت شکمی انجام می‌شود. از تزریق در محل‌هایی که قرمز، حساس، کبود یا زخمی هستند باید خودداری کرد.
توجه به بهداشت: پیش از تزریق، پوست محل باید با پنبه آغشته به الکل ضدعفونی شود تا احتمال عفونت کاهش یابد.
فاصله تزریق‌ها: معمولاً تزریق هر شش ماه یک‌بار تکرار می‌شود. برای اثربخشی مناسب و پیشگیری از کاهش مجدد تراکم استخوان، تأخیر در تزریق بعدی توصیه نمی‌شود.
پیگیری پزشکی: پس از تزریق، بیمار باید تحت نظر پزشک باشد تا وضعیت کلسیم خون و سلامت استخوان‌ها ارزیابی شود، زیرا این دارو ممکن است باعث کاهش سطح کلسیم شود.
نکته مهم: از تزریق دارو به صورت وریدی یا عضلانی خودداری شود، زیرا فرم دنوزوماب مخصوص تزریق زیرجلدی است و تزریق نادرست می‌تواند عوارض جدی ایجاد کند.
تزریق دنوزوماب در کودکان
دنوزوماب (Denosumab) به طور معمول برای کودکان توصیه نمی‌شود، ایمنی و اثربخشی این دارو در سنین پایین به صورت کامل تأیید نشده است. با این حال، در برخی موارد خاص و تحت نظر فوق‌تخصص غدد یا ارتوپد ممکن است تجویز شود، برخی از این موارد:
بیماران مبتلا به اختلالات ژنتیکی استخوانی (مانند استئوژنز ایمپرفکتا یا افزایش جذب استخوان)
کودکانی با تومورهای استخوانی یا متاستاز استخوانی در شرایط خاص
در موارد نادر پوکی استخوان شدید در کودکان که به سایر درمان‌ها پاسخ نداده‌اند.
در صورت فراموشی یک نوبت از تزریق دنوزوماب، چه کنیم؟
در صورت فراموشی یک نوبت، به محض یادآوری باید تزریق انجام شود. سپس برنامه بعدی را بر اساس شش ماه فاصله از تاریخ تزریق جدید تنظیم کنید. نیازی به تزریق دو نوبت پشت سر هم نیست و تأخیر کوتاه معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما تأخیر طولانی‌تر ممکن است اثر محافظتی دارو بر تراکم استخوان کاهش یابد. با پزشک خود مشورت کنید تا برنامه منظم تزریق ادامه یابد و سطح کلسیم خون بررسی شود.
مکانیسم اثر و ترکیبات دنوزوماب
نحوه عملکرد بر پایه مهار فعالیت سلول‌های تحلیل‌برنده استخوان (استئوکلاست‌ها) است. این دارو با اتصال به پروتئین RANKL، از اتصال آن به گیرنده RANK بر سطح استئوکلاست‌ها جلوگیری می‌کند. در نتیجه، تشکیل، عملکرد و بقای این سلول‌ها کاهش یافته و روند تخریب استخوان مهار می‌شود. این فرآیند موجب افزایش تراکم استخوان و کاهش خطر شکستگی می‌گردد. برخی از ترکیبات این دارو به شرح زیر است:
ماده مؤثره: دنوزوماب (Denosumab) یک آنتی‌بادی مونوکلونال انسانی
استات سدیم (Sodium acetate)
سوربیتول (Sorbitol)
پلی‌سوربات ۲۰ (Polysorbate 20)
آب برای تزریق
اسید استیک و هیدروکسید سدیم برای تنظیم pH
اسامی رایج دارو دنوزوماب
آمپول Denosumab در بازار دارویی ایران و جهان با نام‌های تجاری مختلفی عرضه می‌شود. رایج‌ترین نام‌های تجاری آن عبارتند از:
Prolia (پرولیا)
Xgeva (اکس‌گیوا)
عوارض آمپول دنوزوماب
آمپول دنوزوماب مانند سایر داروهای بیولوژیک ممکن است باعث بروز عوارض خفیف یا جدی شود. بیشتر عوارض خفیف و گذرا هستند، اما برخی نیاز به پیگیری فوری پزشکی دارند.
عوارض جانبی
برخی از عوارض شایع و مهم این آمپول عبارتند از:
درد استخوان، مفصل یا عضله
خستگی یا ضعف
بثورات پوستی خفیف
یبوست یا تهوع
درد در محل تزریق
عوارض جدی
همچنین، در برخی بیماران با عوارض جانبی جدی و خطرناک زیر همراه است:
کاهش شدید سطح کلسیم خون (هیپوکلسمی)
عفونت‌های جدی پوستی یا ادراری
درد فک یا مشکلات استخوان فک (نکروز فک)
واکنش‌های آلرژیک شدید
شکستگی غیرمعمول استخوان ران
موارد هشدار
بیماران قبل از تزریق، به موارد احتیاط یا هشدار زیر توجه کنند:
قبل از شروع درمان، سطح کلسیم خون باید بررسی شود؛ در صورت پایین بودن کلسیم، ابتدا باید اصلاح شود.
بیماران مبتلا به بیماری‌های کلیوی در معرض خطر بالاتر کاهش کلسیم خون هستند و نیاز به پایش دقیق دارند.
در صورت وجود عفونت فعال یا ضعف سیستم ایمنی، مصرف دارو باید با احتیاط انجام شود.
افراد با سابقه بیماری‌های دهان و دندان یا تحت درمان‌های دندان‌پزشکی باید قبل از شروع دارو بررسی شوند، زیرا خطر نکروز استخوان فک وجود دارد.
مصرف همزمان با سایر داروهای ضدپوکی استخوان باید فقط تحت نظر پزشک صورت گیرد.
در صورت مشاهده بی‌حسی یا گزگز اطراف دهان، درد عضلانی یا اسپاسم، باید بلافاصله به پزشک اطلاع داده شود (علائم کاهش کلسیم).
مصرف مکمل کلسیم و ویتامین D با تشخیص پزشک برای جلوگیری از هیپوکلسمی (کاهش کلسیم خون) تقریباً همیشه در طول درمان دنوزوماب الزامی است.
موارد منع مصرف دنوزوماب
به علاوه، در کنار موارد هشدار باید به موارد منع مصرف توجه داشته باشید:
حساسیت شدید به دنوزوماب یا هر یک از ترکیبات دارو
بارداری و شیردهی بدون نظر پزشک متخصص
عفونت فعال شدید یا مشکلات ایمنی کنترل‌نشده
افرادی که سابقه نکروز فک یا مشکلات شدید دندان دارند، مگر تحت نظر دقیق پزشک
در کودکان و نوجوانان، مگر در شرایط خاص و تحت نظارت فوق‌تخصصی
تزریق دنوزوماب در بارداری
دنوزوماب در دوران بارداری توصیه نمی‌شود، ایمنی و اثرات آن روی جنین به طور کامل مشخص نشده است. این دارو از جفت عبور می‌کند و ممکن است بر توسعه استخوان و کلسیم جنین تأثیر منفی بگذارد. اگر زن باردار به طور ناگهانی نیاز به درمان با دنوزوماب داشته باشد، باید مزایا و خطرات بالقوه با پزشک متخصص بررسی شود. استفاده از این دارو در دوران بارداری تنها در موارد ضروری و تحت نظارت دقیق پزشکی مجاز است.
تداخل دارویی دنوزوماب
این دارو تداخل دارویی شدید ندارد، زیرا یک آنتی‌بادی مونوکلونال است و در سیستم ایمنی و استخوان عمل می‌کند. با این حال، مصرف همزمان با داروهای کاهنده کلسیم یا ویتامین D نیاز به پایش سطح کلسیم خون دارد. همچنین، ترکیب با داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی ممکن است خطر عفونت را افزایش دهد. به همین دلیل، پایش پزشکی توصیه می‌شود.
افزایش اثر داروها: سرکوب‌کننده سیستم ایمنی(داروهایسایتوتوکسیک شیمی درمانی، داروهای انکولوژی)، متوتروکسات، عوامل کلسیمیمتیک، کورتیکواستروئیدها(سیستمیک)
تداخلات ماژور: توفاسیتینیب
شرایط نگهداری آمپول دنوزوماب
آمپول دنوزوماب باید در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد (در یخچال) و دور از نور مستقیم و یخ‌زدگی نگهداری شود. قبل از تزریق می‌توان آن را ۱۵ تا ۳۰ دقیقه در دمای اتاق قرار داد.
سخن پایانی
این مقاله به بررسی درمان پوکی استخوان و پیشگیری از شکستگی استخوان با آمپول دنوزوماب، از مجله داروخانه آنلاین دکتر زمانی پرداخت. این دارو با مهار سلول‌های تحلیل‌برنده استخوان، تراکم و استحکام استخوان‌ها را افزایش می‌دهد و می‌تواند در برخی بیماران سرطانی با متاستاز استخوان نیز مفید باشد. با این حال، رعایت نکات ایمنی مانند پایش سطح کلسیم، توجه به عوارض جانبی و جلوگیری از تزریق خودسرانه ضروری است. استفاده از دنوزوماب باید تحت نظر پزشک و با آگاهی کامل بیمار انجام شود تا اثر درمانی حداکثر و عوارض به حداقل برسد
