گاهی ممکن است روی شکم یا بخش‌های دیگر بدن خود برآمدگی‌هایی مشاهده کنید که این برآمدگی‌ها می‌تواند همراه با درد باشد. به این برآمدگی‌ها فتق گفته می‌شود. در ادامه به بررسی دقیق فتق شکم، علائم، علل مواجه شدن با این بیماری و روش‌های درمان آن می‌پردازیم.
فتق شکم چیست؟
دیواره شکم از ماهیچه‌ها و تاندون‌های سختی تشکیل شده است که بین دنده‌ها و کشاله ران قرار دارند. اگر در قسمتی از دیواره شکم ضعف وجود داشته باشد، محتویات داخل شکم می‌تواند فشار وارد کند و به بیرون از دیواره نفوذ کند که این یعنی شخص دچار فتق شکمی شده است.
فتق شکمی ممکن است همراه با درد باشد و یا فقط متوجه برآمدگی شکم خود شوید. این نشانه‌ها ممکن است حین زور زدن و یا سرفه کردن بیشتر خود را نشان دهد. فتق شکمی انواع مختلفی دارد که درمان این بیماری به نوع آن بستگی دارد. زمانی که درد فتق شکمی بیش از حد شود و یا محتویات داخل شکم در برآمدگی گیر کند و به عقب نرود باید سریعا به پزشک مراجعه کنید.
انواع فتق شکمی
همانطور که گفته شد، فتق شکمی انواع مختلفی دارد. فتق‌های شکمی بر اساس محل ضعف دیواره شکم شما نامگذاری می‌شوند. رایج‌ترین انواع فتق شکمی عبارتند از:
فتق اینگوینال یا فتق کشاله ران
فتق رانی یا فمورال
فتق برشی یا انسزیونال
فتق ناف
فتق هیاتوس
فتق اینگوینال یا فتق کشاله ران
این نوع فتق زمانی رخ می‌دهد که بافت یا بخشی از روده شما از طریق یک نقطه ضعیف در مسیری در کشاله ران شما به نام کانال مغبنی فشار می‌آورد. این باعث برآمدگی در کشاله ران شما می‌شود به همین دلیل به آن فتق کشاله ران نیز گفته می‌شود. فتق اینگوینال شایع‌ترین نوع فتق است و در مردان شیوع بیشتری دارد.
فتق رانی یا فمورال
این نوع دیگری از فتق ران است که کمی پایین‌تر در کشاله ران شکل می‌گیرد. در صورتی که در یکی از کانال‌های ران به نام فمورال، دچار ضعف باشید این نوع فتق رخ می‌دهد. زنان بیشتر از مردان به فتق فمورال مبتلا می‌شوند.
فتق برشی یا انسزیونال
این نوع فتق زمانی اتفاق می‌افتد که به دلیل جراحی‌هایی که در گذشته انجام دادید، در دیواره‌های شکم شما ضعف وجود داشته باشد. بافت شکم از طریق نقطه ضعیف فشار می‌آورد و برآمدگی را در نزدیکی جای زخم جراحی قدیمی شما ایجاد می‌کند. احتمال مواجه شدن با فتق برشی بعد از جراحی‌های باز بیشتر است.
فتق ناف
فتق ناف زمانی رخ می‌دهد که یک ضعف در لایه عضلانی داخل یا اطراف ناف شما وجود داشته باشد. هنگامی که بافت به داخل فشار می‌آورد، برآمدگی در داخل یا اطراف ناف شما ایجاد می‌کند. فتق ناف در نوزادان بسیار شایع است اما اغلب تا زمانی که کودکان به سن پنج سالگی می‌رسند از بین می‌رود. در بزرگسالان نیز این نوع فتق بیشتر در افراد باردار و افرادی که اضافه وزن دارند رخ می‌دهد.
فتق هیاتوس
فتق هیاتوس با سایر فتق‌های نام برده شده متفاوت است و به دلیل ضعف دیواره شکم نیست. این نوع فتق در معده رخ می‌دهد و باعث می‌شود معده وارد قفسه سینه شود.
علائم و نشانه‌های فتق شکم
فتق شکم با علائمی همراه است که باعث می‌شود این بیماری به راحتی قابل تشخیص باشد. برخی از نشانه‌های فتق شکمی عبارتند از:
وجود تورم در جایی روی شکم یا کشاله ران
احساس درد یا سوزش در شکم یا کشاله ران
احساس پری یا سنگینی در شکم یا کشاله ران
تورم ایجاد شده در فتق شکمی ممکن است زمانی که دراز می‌کشید ناپدید شود، یا بتوانید آن را به عقب فشار دهید. همچنین ممکن است این برآمدگی فقط زمانی که زور میزنید با به خودتان فشار می‌آورید، ظاهر شود. در حالت کلی زمانی که با فتق شکمی مواجه می‌شوید شما با فشار برآمدگی می‌توانید محتویات شکم خود را به داخل بازگردانید و برآمدگی را از بین ببرید.
گاهی ممکن است محتویات شکم که به دیواره آن فشار آورده گیر کند و به عقب بر نگردد. به این حالت فتق حبس شده گفته می‌شود که نیاز به رسیدگی سریع توسط پزشک دارد. فتق حبس شده، مسئله‌ای جدی است که می‌تواند باعث انسداد روده شما شده و منجر به عوارض بیشتر شود. برخی از علائم فتق حبس شده شامل موارد زیر می‌شود:
بدتر شدن درد فتق
برنگشتن فتق به عقب
احساس درد حین لمس فتق
قرمز شدن پوست روی برآمدگی
کاهش عملکرد روده (عدم توانایی در رفع باد روده)
علل فتق شکم
فتق شکم ممکن است یک مشکل مادرزادی باشد، این یعنی برخی از انواع فتق‌ها می‌تواند حین تولد نوزاد برای کودک رخ دهد و دچار این بیماری شود، اما با این حال بیشتر انواع فتق در بزرگسالی رخ می‌دهد. در بزرگسالان هر چیزی که به دیواره‌های شکم شما فشار وارد کند می‌تواند باعث بروز فتق شکمی شود. برخی از کارهایی که می‌تواند احتمال بروز فتق شکمی را بیشتر کند شامل موارد زیر می‌شود:
سرفه (به خصوص اگر سرفه برای مدت طولانی ادامه یابد.)
زور زدن زیاد هنگام مدفوع
بلند کردن اجسام یا وزنه‌های سنگین
بارداری
داشتن جراحی باز
با افزایش سن، احتمال مواجه شدن با فتق شکم نیز افزایش پیدا می‌کند. دلیل این اتفاق این است که با افزایش سن، عضلات دیواره شکم ضعیف‌تر می‌شوند.
تشخیص فتق شکم
معمولا پزشک عمومی می‌تواند فتق شکمی را به راحتی تشخیص دهد. پزشک عمومی در مورد علائم شما می‌پرسد و ناحیه شکم یا کشاله ران شما را بررسی می‌کند. آن‌ها همچنین ممکن است از بیمار در مورد سابقه پزشکی خود بپرسند. در صورتی که پزشک نتواند فتق را به صورت دقیق تشخیص دهد ممکن است به شما انجام سونوگرافی یا سی تی اسکن را پیشنهاد دهد.
عوارض فتق شکمی
در صورتی که فتق شما با دست به عقب بازنگردد و به اصطلاح با مشکل فتق حبس شده مواجه شوید نیاز به جراحی فوری دارید، زیرا این نوع فتق می‌تواند عوارض جدی برای شما ایجاد کند. در صورتی که این نوع فتق درمان نشود، ممکن است باعث سوراخ شدن دیواره روده شما شود. سوراخ شدن دیواره روده می‌تواند شما را با مشکلاتی مانند عفونت مواجه کند.
درمان درد فتق شکم
جراحی تنها راه برای ترمیم دائمی فتق شکمی است. اما فتق شکمی در بزرگسالان همیشه نیازی به جراحی ندارد. نوع درمان و اینکه آیا فتق شکمی به جراحی نیاز دارد یا خیر به عوامل مختلفی مانند نوع فتق، بزرگی آن و اینکه آیا علائم ایجاد می‌کند یا خیر بستگی دارد. پزشک همچنین میزان احتمال ایجاد عوارض را ارزیابی خواهد کرد. اگر سن شخص بالا باشد احتمال انجام جراحی برای درمان فتق کمتر است. در نوزادان فتق ناف معمولا به خودی خود درمان می‌شود، اما در صورتی که فتق بیش از حد بزرگ باشد یا اگر تا ۵ سالگی کودک فتق درمان نشود، پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند.
عمل فتق شکم چیست؟
زمانی که پزشک تشخیص دهد فتق شکمی شما ممکن است عوارض جدی ایجاد کند به شما انجام عمل جراحی را توصیه می‌کند. عمل فتق شکم شامل کشیدن فتق به داخل شکم و بعد از آن ترمیم بافت‌های ضعیف شده برای جلوگیری از بروز مجدد این بیماری می‌شود. برای عمل فتق ممکن است پزشک لاپاراسکوپی را انجام دهد. در روش لاپاراسکوپی پزشک سوراخی کوچک در قسمت تحتانی شکم ایجاد می‌کند و عمل را انجام می‌دهد. همچنین ممکن است پزشک نیاز داشته باشد برش بزرگی ایجاد کند. هر دو نوع جراحی مزایا و معایبی دارند و جراح با توجه به وضعیت کلی بیمار، بهترین نوع عمل را توصیه می‌کند.
مدت زمان بهبودی پس از جراحی به موارد مختلفی بستگی دارد. این موارد شامل محل فتق شما، نوع جراحی که انجام داده‌اید و سلامت عمومی شما می‌شود. به طور کلی، بهبودی کامل و بازگشت به حالت عادی ممکن است تا شش هفته طول بکشد. در این مدت به تدریج می‌توانید فعالیت خود را افزایش دهید. در دوران نقاهت نباید چیز سنگینی بلند کنید زیرا می‌تواند خطر بازگشت فتق شما را افزایش دهد. اگر جراحی لاپاراسکوپی داشته باشید، احتمالا زمان کمتری در بیمارستان می‌مانید و سریع‌تر بهبود می‌یابید.
انواع جراحی فتق شکم
همانطور که گفته شد در هر کدام از انواع فتق پزشک با توجه به وضعیت شما ممکن است جراحی لاپاراسکوپی یا جراحی باز را توصیه کند. در ادامه به بررسی دقیق‌تر نحوه عمل فتق می‌پردازیم.
جراحی فتق با روش جراحی باز
این عمل ممکن است تحت بیهوشی یا بی‌حسی قسمتی خاص از بدن انجام شود. عمل با بی‌حسی زمانی است که ماده بی‌حس کننده به ستون فقرات شخص تزریق می‌شود و قسمت پایین بدن بیمار بی‌حس می‌شود. جراح، یک برش در کشاله ران ایجاد می‌کند و محتویات فتق را به داخل می‌کشد. بعد از آن دیواره‌های کشاله ران را تقویت می‌کند.
ترمیم فتق با روش لاپاراسکوپی
این عمل معمولا تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. جراح این عمل را با قرار دادن ابزار و یک لاپاروسکوپ (دوربین تلسکوپی) از طریق چندین بریدگی کوچک در قسمت تحتانی شکم و کشاله ران انجام می‌دهد. پزشک در این عمل محتویات فتق را به داخل می‌کشد و ممکن است برای تقویت آن، یک مش مصنوعی روی نقطه ضعف دیوار بخیه بزنند. سپس جراح برش‌ها را با بخیه یا روش‌های دیگر می‌بندند.
آیا عمل فتق شکم خطرناک است؟
عمل فتق شکم گاهی ممکن است همراه با عوارض‌هایی باشد. عوارض احتمالی جراحی فتق شکمی عبارتند از:
عفونت
چسبندگی (چسبیدن بخشی از بافت زخم یا اسکار به بافت‌های داخلی بدن)
هماتوم (جمع شدن خون در فضایی که قبلا فتق وجود داشت)
سروما (جمع شدن مایع شفاف زیر پوست، جایی که فتق قبلا وجود داشت)
عود کردن مجدد فتق
سخن پایانی
